AB Komitesi 2023 Türkiye Raporu’nu açıkladı! Türkiye iktisadı ileri seviyede

AB Kurulunun Türkiye, Sırbistan, Arnavutluk, Karadağ, Kuzey Makedonya, Bosna Hersek, Kosova, Ukrayna ve Moldova’ya ait son değerlendirmelerinin yer aldığı 2023 Genişleme Paketi, AB Kurulunun Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi tarafından duyuruldu.

“Türkiye, AB’nin kilit ortağı ve aday ülke olmaya devam ediyor.” ifadeleriyle başlayan raporda dış siyaset, göç, iktisat, güç üzere başlıklarda Türkiye hakkında olumlu değerlendirmeler yer aldı, demokrasi, temel haklar, yargı üzere mevzularda evvelki yıllarda yer verilen tenkitler ise yinelendi.

Rapora ait AB Komitesinden yapılan yazılı açıklamada, şu tabirlere yer verildi:

“Türkiye, AB için kilit bir ortak ve aday ülke olmaya devam ediyor lakin iştirak müzakereleri AB Kurulunun kararı doğrultusunda 2018’den bu yana durma noktasında. Türkiye, AB’den uzaklaşma tarafındaki olumsuz eğilimi bilakis çevirememiş ve iştirakle ilgili ıslahatları hudutlu ölçüde sürdürmüştür. Terörle çaba, iktisat, güç, besin güvenliği, göç ve ulaştırma üzere kıymetli alanlarda Türkiye ile ortak çıkar alanlarındaki işbirliği devam etti. Türkiye’nin, AB’nin ortak güvenlik ve dış siyasetine ahengini değerli ölçüde geliştirmek, kısıtlayıcı önlemlerin önlenmesi ve tespit edilmesi konusunda işbirliğini artırmak için kararlı adımlar atması gerekiyor.”

Demokrasi, insan hakları, yargı

İnsan hakları ve temel haklardaki bozulmanın sürdüğü sav edilen raporda, “Türk yasal çerçevesi, insan haklarına ve temel haklara hürmet konusunda genel garantiler içeriyor lakin mevzuatın ve uygulamanın Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi (AİHS) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatlarıyla uyumlu hale getirilmesi gerekiyor.” değerlendirmesi yapıldı.

Raporda, tabir özgürlüğü konusunda önemli gerilemenin devam ettiği savunulurken, sivil toplum kuruluşlarının artan baskıyla ve faaliyet alanlarının daralmasıyla karşı karşıya kaldığı öne sürüldü.

Yargı alanında son yıllarda çok sayıdaki ıslahat paketine karşın yapısal eksikliklerin giderilmediği, AİHM’in birtakım kararlarının uygulanmamaya devam edilmesinin “endişe verici” olduğu değerlendirmesine yer verildi.

24 Mayıs Cumhurbaşkanı seçimine yaklaşıldığı periyotta siyasi kutuplaşmanın arttığına değinilen raporda, “Seçmenlere gerçek siyasi alternatifler ortasında seçim yapma bahtı sunulduğu” ve seçime iştirakin yüksek olduğu söz edildi lakin medyanın taraflı olması ve eşit kuralların bulunmamasının iktidara avantaj sağladığı savunuldu.

Terörle mücadele

Güneydoğudaki duruma değinilen raporda, terör örgütü PKK’nın atakları nedeniyle hudut bölgelerinin güvenlik riskiyle karşı karşıya kaldığı belirtilerek, Türkiye’nin terörle çaba konusunda legal bir hakkı ve sorumluluğu olduğu lakin “bunun hukukun üstünlüğü, insan hakları ve temel özgürlükler ilkeleri” uyarınca yapılması gerektiği tabir edildi.

Raporda, “Kürt probleminin tahliline yönelik inandırıcı bir siyasi barış sürecinin tekrar başlatılması konusunda ilerleme kaydedilmediği” savunuldu.

Göç ve sığınma siyaseti, vize serbestisi diyaloğu

Türkiye’nin göç ve iltica siyaseti konusunda birtakım ilerlemeler kaydettiği bildirilen raporda, AB-Türkiye Göç Mutabakatı’nın işbirliğinin ana çerçevesi olmaya devam ettiği belirtildi ve “Genel olarak, Türkiye ile Yunanistan ortasındaki yasa dışı hudut geçişlerinin sayısı, AB-Türkiye Bildirisi’nin kabul edilmesi öncesine nazaran kıymetli ölçüde düşük kaldı.” değerlendirmesine yer verildi.

Raporda, AB-Türkiye ortasındaki vize serbestisi diyaloğuna da değinilerek, “Vize serbestisi yol haritası kapsamında öne çıkan hiçbir kriter yerine getirilmedi. Türkiye’nin hala mevzuatını vize siyasetine ait AB müktesebatıyla daha fazla uyumlu hale getirmesi gerekmektedir.” görüşü savunuldu.

Dış politika

Raporda, “Türkiye, dış siyaset alanında etkin ve kıymetli bir aktördür, bu da AB-Türkiye ilgileri açısından değerli bir ögedir.” tabiri yer aldı.

Dış siyaset başlığında, “Türkiye’nin tek taraflı dış siyasetinin AB’nin ortak dış ve güvenlik siyaseti (CFSP) kapsamındaki öncelikleriyle çelişmeye devam etti. Türkiye, dış siyaset ve güvenlik siyaseti konusunda AB’nin tavrına çok düşük ahenk oranını korudu.” kıymetlendirilmesi yapıldı.

Raporda, Türkiye’nin Ukrayna ile Rusya ortasındaki görüşmeleri kolaylaştırmayı, tansiyonu azaltma ve ateşkes sağlamayı, Ukrayna tahılının ihracatını kolaylaştırmak için diplomatik teşebbüste bulunarak, tahıl mutabakatını mümkün kıldığı vurgusu yer alırken Ankara’nın “AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlarına uymaktan kaçındığı” söz edildi.

Türkiye’nin Arap devletleriyle, Ermenistan’la ve İsrail’le “bölgesel olağanlaşma siyasetini yoğunlaştırdığına” değinilen raporda, İsrail’in Gazze’ye mevcut akınlarıyla ilgili şu tespitler paylaşıldı:

“Hamas’ın Ekim 2023’te İsrail’e yönelik akınlarının akabinde Türkiye, bunları kınamaktan ve terörizm olarak nitelendirmekten kaçındı ve İsrail’in yansısını şiddetle eleştirdi. Türkiye her iki tarafta da sivillerin hayatını kaybetmesini şiddetle kınadı ve İsrail ile Hamas ortasında arabuluculuk yapmayı teklif etti. Türkiye şu anda İsrail ile bağlantılarını tekrar kıymetlendiriyor. Orta Doğu barış süreci konusunda Türkiye’nin tavrı, AB’nin iki devletli tahlili destekleyen tavrıyla örtüşüyor.”

Raporda, “Türkiye’nin siyasi tahlil bulunmamışken Suriye rejimi ile yakınlaşmasının” AB’nin siyasetiyle çeliştiği belirtildi.

Türkiye’nin Güney Kafkasya ve Orta Asya’da “büyüyen bir varlığa” sahip olduğuna işaret edilen raporda, Ankara’nın Afrika, Latin Amerika ve Asya ülkeleriyle münasebetlerini genişletme eforlarına da devam ettiğine dikkat çekilerek, “Afganistan’a yönelik pragmatik yaklaşımı ve Sudan’daki gelişmelere ait yüksek sesli tavrı, (Türkiye’nin) büyük memleketler arası krizler bağlamında kilit oyuncu olma isteğinin altını çizdi.” tabiri yer aldı.

Raporda, Türkiye’nin AB’nin ortak güvenlik ve savunma siyasetine ve AB savunma teşebbüslerine faal olarak dahil olmaya devam ettiği vurgulandı.

Raporda, Kıbrıs meselesiyle ilgili Türkiye’nin Rum bölümünü tanımayı reddetmeyi sürdürdüğü ve ilgili BM Güvenlik Kurulu Kararlarına muhalif olarak Kıbrıs’ta tekraren iki devletli tahlili savunduğu belirtilerek bunun AB’nin siyaseti ile uyumsuz olduğu kaydedildi.

Türkiye ile Yunanistan ortasındaki alakaların 6 Şubat tarihli sarsıntılardan sonra giderek güzelleştiği, hava alanı ihlalleri, Doğu Akdeniz’de müsaadesiz sondaj faaliyetleri üzere konuların kayda geçmediği vurgulandı.

İktisattaki durum

Raporda, “Türkiye iktisadı epeyce ileri seviyededir lakin raporlama devrinde rastgele bir ilerleme kaydedilmemiştir.” sözü kullanıldı.

“Türkiye’de piyasa iktisadının düzgün işlemeye devam etmesi konusunda önemli telaşlar devam ediyor.” değerlendirmesi yapılan raporda, para siyasetinin uygulanması, kurumsal ve düzenleyici ortam üzere değerli ögelerde uzun periyodik gerileme yaşandığı tez edildi.

Raporda, parlamento ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin akabinde yetkililerin, istikrar odaklı makroekonomik siyasetlere dönüş istikametinde kimi adımlar attığına işaret edildi.

2022 yılında ekonomik büyümenin güçlü olmasına karşın Türkiye’nin piyasa odaklı siyasetlerden uzaklaşarak iktisadın temellerini zayıflattığı, kırılganlıkları ve riskleri artırdığı tez edilen raporda, enflasyonun bir ölçü düştüğü lakin para siyasetinin harika düşük faiz oranlarına öncelik vermesi nedeniyle çok yüksek kaldığı belirtildi.

Raporda, seçimlerinin akabinde para siyasetinin sıkılaşmaya başlamasıyla birlikte makro ihtiyati çerçevenin de kademeli olarak sadeleştirildiğine dikkat çekilerek, bu yıl maliye siyaseti tavrının sarsıntıyla ilgili harcama baskıları ve seçim öncesi bütçe cömertliğini artırmasıyla mali disipline olan bağlılığı sarstığı sav edildi.

“Seçimlerin akabinde mali duruş sıkılaştırıldı ve temmuz ayında büyük vergi artışlarını da içeren revize edilmiş bir bütçe kabul edildi.” tabiri yer alan raporda, kurumsal ve düzenleyici ortamın öngörülebilirlik ve şeffaflıktan mahrum olduğu ileri sürüldü.

Raporda, “Türkiye, işletmelere yönelik devlet hizmetlerinin dijitalleştirilmesi konusunda ilerleme kaydetti.” değerlendirmesi yapıldı.

Kayıt dışı iktisadın boyutunun son yıllarda azalmasına karşın hala ekonomik faaliyetin kıymetli hissesini oluşturduğuna işaret edilen raporda, fiyat belirleme düzeneklerine devlet müdahalesinin devam ettiği savunuldu.

Raporda, kamu desteklemelerinin verilmesinde uygun uygulama kuralları, yaptırım ve şeffaflık bulunmadığı sav edildi.

“Bankacılık dalı genel olarak istikrarlı kalmıştır lakin çok sayıda çok karmaşık ve geniş kapsamlı makro ihtiyati ve düzenleyici önlemler nedeniyle finansal istikrar sıkıntılarıyla karşı karşıyadır.” ifadesi yer alan raporda, iş gücü piyasasının daha da güçlendiği belirtildi.

Raporda, bölgesel iş gücü piyasasında eşitsizliklerin azalarak son yılların en düşük düzeylerinden birine indiğine işaret edilerek, son periyottaki minimum fiyat artışlarının konjonktürel nitelikte olduğu argüman sına yer verildi.

Raporda, piyasa iktisadının işleyişinin güzelleştirilmesi için Türkiye’de enflasyonun sürdürülebilir halde amaca hakikat indirilmesi, bunun için de merkez bankası bağımsızlığının tekrar tesis edilmesi, para siyasetinin sıkılaştırması, faiz dışı fazlaya kademeli dönüşü destekleyen sağlam orta vadeli mali plan geliştirilmesi, devletin fiyat belirleme düzeneklerine müdahalesinin azaltılması, makro ihtiyati ve düzenleyici çerçevenin kolaylaştırılması, kamu dayanaklarının şeffaflığının ve denetiminin arttırılması, iş ortamının daha da uygunlaştırılması gerektiği tabir edildi.

Finans kesiminin çok düzenlemelerin olduğu bir ortamda faaliyet gösterdiği kaydedilen raporda, geniş kapsamlı makro ihtiyati ve düzenleyici önlemlerin, finansal piyasaların işleyişini sekteye uğrattığı savunuldu.

Raporda, “Enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi gelişti ve yenilenebilir kaynakların kullanımı kıymetli ölçüde arttı. Türkiye’nin bölgesel bir güç merkezi olma konusunda büyük amaçları var. Türkiye, Akdeniz ve Karadeniz’de yeni gaz alanlarının araştırılmasının yanı sıra yeni LNG terminallerinin inşasına da ağır yatırım yapıyor.” değerlendirmesi yer aldı.

AB ile Türkiye ortasında ekonomik entegrasyonun yüksel olmaya devam ettiği belirtilen raporda, Türkiye’nin AB’nin 7’nci, AB’nin de Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı pozisyonunda olduğu hatırlatıldı.

Raporda, Türkiye’nin Gümrük Birliği kapsamındaki yükümlülüklerinde birtakım sapmaların karşılıklı ticarette sorun teşkil ettiği öne sürüldü.

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK), yıllık ulusal hesaplar ve çok açık prosedür bildirimlerinin yayınlanmasına ait vakit dilimlerine ahengini güzelleştirdiğine işaret edilen raporda, “Türkiye’nin TÜİK’in güvenilirliğini ve kamuoyunun resmi istatistiklere olan itimadını artırması gerekiyor.” sözü yer aldı.

Raporda, Türkiye’nin fikri mülkiyet hukuku alanında, bilhassa mevzuat ahengi açısından yeterli bir hazırlık seviyesi olduğu lakin uygulamanın güzelleştirilmesi gerektiği kaydedildi.

Türkiye’nin bilim ve araştırma alanındaki hazırlıklarının epey ileri seviyede olduğuna dikkat çekilen raporda, ülkenin bu alanda yeterli ilerleme kaydettiği bildirildi.

Raporda, seçimlerin akabinde Merkez Bankası para siyasetini sıkılaştırmaya başladığı, yeni hükümetin artan mali açığı sınırlayacak tedbirler aldığı anımsatıldı.

Kaynak: Dunya.com