“Fiyatlara müdahale itimadı zedeliyor”

Türkiye’de güç piya­sası 2001’den itiba­ren atılan adımlarla yerli ve yabancı yatırımcı­ların ilgi odağı oldu. Türki­ye’nin ekonomik büyüme performansının güçlü sey­rettiği 2007 – 2015 dönemin­de süratle artan elektrik ihti­yacını karşılamanın en reka­betçi ve sürdürülebilir yolu, özel bölümün ilgisini bu ala­na çekmekti. Neredeyse ta­mamı özel dal tarafından gerçekleştirilen yaklaşık 60 milyar dolarlık yatırımla Türkiye’nin şurası elektrik üretim kapasitesi bu dönem­de 40.836 MW’tan 73.147 MW’a sıçradı.

“Kısa periyodik olmalı”

“Devlete ilişkin elektrik sant­rallerinin fiyat politikala­rı”, periyot dönem uygula­maya konan “Tavan Fiyat” ve “Azami Uzlaştırma Fiyat Mekanizması” üzere regülas­yonlar; elektrik fiyatının re­kabetçi bir biçimde serbestçe piyasada oluşmasının önü­ne geçiyor. Yatırımcılar, sa­dece mecburî durumlarda ve kısa müddetli olması gereken “Tavan Fiyat” uygulaması­nın uzun mühlet devam ettiril­mesinin elektrik piyasası­na yönelik itimadı sarstığına dikkat çekiyor.

Elektrik piyasasındaki ge­lişmelerle ilgili değerlendir­melerde bulunan Akener­ji Ticaret Yöneticisi Orkun Eyilik, “Elektrik fiyatının piyasada hür bir halde oluşmasını engelleyen uy­gulamalar yatırımcı ilgisini olumsuz etkiliyor. Bu durum uzun vadede muhtaçlık duyu­lan yeni yatırımların yapı­lamamasına neden olabilir. Unutmamalıyız ki Türkiye elektrik piyasasındaki bir­çok yabancı yatırımcı, 2015 öncesinde lisanslandırıp projelendirdikleri yatırım­larını gerçekleştirmekten vazgeçti. Bir kısım yatırım­cı ise elektrik bölümünden büsbütün çıkma kararı al­dı. Kesinlikle ki harika durumlarda kamu otoritele­ri fiyatlara tavan getirebilir, lakin bu usul özgür piya­sa dinamiklerini bozan mü­dahalelerin çok az ve kısa periyodik olması gerekir” dedi. BOTAŞ’ın doğalgaz santral­lerine uyguladığı tarifenin MW/h başına 2 bin 250 TL olduğunu söyleyen Eyilik, iletim ve işletim bedelleri de eklenince sayı ın 2 bin 350 TL’ye yükseldiğini aktardı.

“Maliyetler karşılanamıyor”

Eyilik, “EPDK tarafından belirlenen “elektrik spot ta­van fiyatı” ise 2 bin 700 TL. Günün yalnızca 3-4 saatinde oluşan tavan fiyatlarla, 350 TL/MWh kazanıp sigorta, işçi, değişken ve sabit bakım maliyetlerinizi kar­şılamanız bekleniyor ki bu imkânsız. Bu ortamda yatı­rımın geri dönüşü kelam konu­su değil ve bu fiyat politika­sı şirketlerin kredi faizlerini bile ödemekte zorlanması­na neden oluyor. Tavan fiya­tın birebir doğal gaz santral­lerinin marjinal üretim ma­liyetine endekslendiğini görebiliyoruz” dedi. Bu uygu­lamanın tüm elektrik sant­rallerini etkilediğini kayde­den Eyilik, “Piyasada regü­latif bir biçimde uygulanan sübvansiyonun fiyat meka­nizmasını bozması, yeni ya­tırımları güçleştiriyor. Arz güvenliği için, tavan fiyat se­viyesinin ivedilikle “elektriğin olmadığı her saat için ülke iktisadına ne kadar kayba sebep olur” düzeyine yük­seltilmesi gerekiyor; zira mevcut düzey sürdürülebilir değil” diye konuştu.

2024 ikinci yarıda elektrik talebi doruğa çıkacak

2022 ve 2023’teki global ekonomik yavaşlama ve bunun Türkiye’de de kendini hissettirmesiyle elektrik talebinin 2021’de bulunduğu 330 TWh düzeyinden 2023’te 323 TWh’e düştüğünü anlatan Eyilik, 2023’ün ikinci yarısı prestijiyle iktisat siyasetlerinde atılan olağanlaşma adımları ile bir arada 2024’ün ikinci yarısından itibaren sanayi üretimindeki artışın tesiriyle elektrik talebinde yeni tepeleri görebileceğimizi söyledi. Eyilik, “Tarifeler aracılığıyla yapılan sübvansiyonlar ölçülebilir ve sonlu olur, fakat hür piyasaya yapılan müdahalelerle gerçekleştirilen dolaylı sübvansiyonların bedeli ölçülemez. Gerçek maliyeti arzı karşılayabilecek yeni büyük yatırımların gelmemesiyle ortaya çıkacaktır” dedi.

Kaynak: Dunya.com