“Haksız rekabet tarım makinelerinde yüksek teknolojili üretimi engelliyor”

Türk Tarım Alet ve Makinaları İmalatçıları Birliği (TARMAKBİR) İdare Şurası Lideri Gökhan Bayramoğlu, Türkiye’de tarım kesimin muhtaçlık duyduğu ziraî mekanizasyon araçlarının tamamına yakınının imal edildiğini söyledi.

Bayramoğlu, satış adetleri bakımından ölçek iktisadı, marka tanınırlığı nedeniyle üretimi rasyonel olmayacak eserler; çok büyük ziraî topraklara ve işletmelere uygun kapasitede traktörle çekilir yahut bilhassa biçerdöver, pamuk hasat makinesi üzere kendi yürür hasat makineler, çok yüksek düzeyde mühendislik içeren makineler, bilhassa mühendislik bilgi, teknoloji ve alt yapı gereklilikleri akıllı tarım ekipmanlarını bu mevzuda istisna olduğuna değindi

Binde 3’ten yüzde 1.6’ya yükselen muvaffakiyet hikayesi

İthalat ile karşılanan üst seviye mekanizasyon araçlarının çok düşük bir düzeyde imal edildiğini hatırlatan Gökhan Bayramoğlu, şu bilgileri paylaştı: “Sektörde 2022 prestijiyle ithalatın iç pazarı karşılama oranı, genel makine sanayisinin oranı olan yüzde 65.4’ün altında, yüzde 19.5’tir.

Bu kıymete nazaran bütün makine kesiminde ithalata en az bağımlı ikinci alt kesim, tarım makineleridir. 2000’lerin başında 20-30 milyon dolar düzeyinde ekipman, 30-40 milyon dolar düzeyinde traktör ihracatı yapan ve dış ticaret açığı veren Türk tarım makineleri sanayisi, bugün 1.5 milyar dolar düzeyini aşan ihracatı ile dış ticaret istikrarını kurmaya, hatta kayda bedel bir ölçüde fazlasını vermeye başladı. Bu değişim, ülke sıralamasından da izlenebilir. 2001 yılında 31’inci sırada olan ve toplam dünya ihracatından binde 3 hisse alan Türkiye, 2022 yılını 17’nci sırada tamamladı ve toplamdan aldığı hissesi yüzde 1.6’ya yükseltti.”

Sektörün daha fazla gelişim göstermesinin öncelikle iç pazarın, lokal ziraî işletmelerin bu gelişime uygun makine talebinde bulunmasına bağlı olduğunu kaydeden Bayramoğlu, “Tarım yerlerinin ekseriyetle küçük parsellerden oluşması ve hayli dağınık bir biçimde bulunması bölümü de olumsuz etkiliyor.

Bu durum ortak makine kullanımındaki yetersizlikler ve bilhassa çiftçilerin alım gücünün düşük olması, yurt içi talebin de orta-düşük teknolojili ve düşük kapasiteli makineler üzerinde ağırlaşmasına yol açıyor, bu da katma bedeli düşük bir üretime sebep oluyor. Düşük katma pahalı, düşük teknolojili üretim ise kesime yeni firmaların dahil olmasına neden oluyor. Genel makine bölümünde teşebbüsçü sayısı bakımından birinci sırada tarım makinelerinin yer alması bir tesadüf değil” değerlendirmesini yaptı.

“Haksız rekabet kârlılığı düşürüyor”

İç pazarda firmaların kıymetli bir kısmının kalite ve teknolojiden çok fiyat rekabetinin öne çıktığını vurgulayan Gökhan Bayramoğlu, şöyle devam etti: “Bu “haksız” rekabet, faaliyet kârlılığını düşürüyor, düşük kâr marjları da doğal olarak Ar-Ge faaliyetleri başta olmak üzere nitelikli teknoloji kullanımını, nitelikli istihdamı, markalaşma ve pazarlama harcamalarını azaltıyor. Firmalarımızın genel olarak işletme sermayelerinin yetersiz olması da bu bahsi geçen alt yapı yatırımların yetersiz kalmasının değerli bir başka sebebi.”

Fason üretimin gelişmesi marka bilinirliğini düşürüyor

Başka yandan bölümün yalnızca ihracata özel eser üretmesinin birtakım istisnalar hariç mümkün görülmediğini söz eden Bayramoğlu; bunun temel nedenlerini şöyle sıraladı: “Küresel pazarlarda marka bilinirliğinin olmamasının yanı sıra beta versiyon eserler için alanla, yabancı çiftçilerle daima bağlantı içinde olunması gereği.

Marka bilinirliğinin bulunmayışı, fason üretimin de son derece gelişmiş olmasına sebep olmakta. Ekipman imal eden birtakım firmalar, imal ettikleri makineleri yurt dışından siparişi veren firmanın etiketi ile bu kuruluşlara göndermekte ve alıcılar bu makineleri kendi markaları ile dün yanın çeşitli ülkelerine satmakta. Bu usulle gerçekleşen ihracat rekabetçi kalite ve teknolojiye sahip olunmasına karşın imalatı yapanın markasının tanınmasını engeliyor.”

Sektörün Ar-Ge yetkinliği ülke ortalamasının üzerinde

TARMAKBİR Lideri Bayramoğlu, kesimin Ar-Ge yeterliliğini ise şöyle kıymetlendirdi: “Merkez Bankası’nın 2023 datalarına nazaran 2022 yılında makine dalında faaliyet masrafları içinde ArGe harcamalarının hissesi yüzde 4.5 düzeyinde iken tarım makinelerinde bu oran 7.9 düzeyinde.

Buna nazaran tarım makineleri sanayisinde ortalamanın çok üzerinde bir Ar-Ge faaliyetinde bulunulduğu söylenebilir. Bununla birlikte dalda gelişmiş ülkelere nazaran değerlendirildiğinde kâfi ölçüde bir Ar-Ge faaliyeti yapıldığından kelam edilmesi mümkün değil. Çalışmalar, daha çok eser geliştirme olarak tanımlanabilir.

Bu olumsuzluğun ölçek sorunu, riski asgaride tutma eğilimleri, kısa vadedeki getiri beklentileri, laboratuvar yatırımları, araştırmacı istihdamı üzere maliyetleri göze alamaması üzere farklı birçok nedeni olmakla birlikte, sınaî mülkiyet hakları konusundaki haksız rekabeti önleyecek yasal düzenlemelerin çok geç yapılması ve mevcut durumda fikri ve sınaî haklar hukuk ve ceza mahkemelerinin çok ağır iş yükü değerli iki nedendir.

Yerel ziraî işletmelerin ya da çiftçilerin alım gücünün yetersiz olması ve talebin düşük teknolojili eserlerde ağırlaşmasının yanı sıra sanayideki kâr marjlarının gelişmiş ülkelere nazaran düşük olmasının da bu aksiliğe olan katkısı büyük. Makine endüstrisinde vergi sonrası periyot net kâr oranı 2022 yılında yüzde 10.6 iken tarım makinelerinde bu oran yüzde 9.7 düzeyindedir.”

Sektör büyük yatırımlara muhtaçlık duyuyor

ARMAKBİR İdare Konseyi Lideri Gökhan Bayramoğlu, Türkiye ve dünya tarımındaki gelişmeler dikkate alındığında dalın gereksinim duyduğu kimi majör yatırım alanlarını şöyle sıraladı: ● Biçerdöver, pamuk hasat, pancar hasat üzere kendi yürür hasat makineleri

– Kendi yürür ilaçlama makineleri

– Kendi yürür yükleyiciler

– Akıllı tarıma yönelik makine, donanım-ekipman ve yazılımlar

-Yüksek kapasiteli hasat makineleri

-Süt sağım tesisleri, sağım robotları ve ilgili yazılımlar Yenilenebilir güç sistemleri

– Dairesel ve doğrusal hareketli sulama sistemleri

– İklim akıllı sistemler, erken ikaz, tedbire sistemleri ve ekipmanları

-Bağ ve bahçe mekanizasyonuna, bilhassa hasat sürecine yönelik makineler

Kaynak: Dunya.com