“Kızıldeniz krizi AB iktisadı için risk oluşturuyor”

Emre ERGÜL

Yemen’deki Husilerin, 7 Ekim 2023’te başlayan Gazze Savaşı sonrası Hamas’a dayanak için evvel İsrail limanlarına giden, akabinde da Kızıldeniz’den geçen tüm ticari gemileri gaye alması, 3.5 ay sonra Avrupa’nın ana gündemi oldu. Husilerin geçtiğimiz hafta Yunanistan bandıralı bir gemiyi vurmasına birinci sert reaksiyon, Avrupa Birliği Ticaret Komiseri Valdis Dombrovskis’ten geldi.

Kızıldeniz’deki istikrarsızlığın neden olduğu ticaret kesintilerine dikkat çeken AB Komiseri, bu kesintilerin AB’nin ekonomik görünümünün yanısıra güç arzı ve fiyatu için risk oluşturduğu konusunda uyardı: “Kızıldeniz’e ait nakliye rotalarında ve buna bağlı olarak Süveyş Kanalı’nın kullanımında kesintiler olduğunu zati görüyoruz. Şu anda bu aksamaların tesirlerinin denetim altına alındığını görüyoruz.

Ayrıca örneğin petrol ve doğalgaz fiyatları üzerindeki tesirleri de denetim altına alındı. Lakin bu katiyetle Avrupa iktisadı için çok yakından takip etmemiz gereken bir risk.” AB’nin İktisat Komiseri Paolo Gentiloni de gerginliklerin sonunda Avrupa’da güç fiyatlarında artışa yol açabileceği konusunda uyardı: “Kızıldeniz’de olup bitenler, şimdilik güç fiyatları ve enflasyon üzerinde sonuç yaratacak üzere görünmüyor.

Ancak bunun çok yakından izlenmesi gerektiğini düşünüyoruz zira bu sonuçlar önümüzdeki haftalarda ortaya çıkabilir.” Ataklar Avrupa’nın ana ekonomik göstergelerinde şimdi sert bir tesir göstermese de yetkililer, tehlikenin ayak sesleri konusunda uyarıyor.

İngiltere Merkez Bankası (BoE) Lideri Andrew Bailey, parlamentodaki sunumunda evvel “Kızıldeniz krizi, aslında korktuğum etkiyi yaratmadı” diye vekilleri rahatlattı, akabinde da “Ancak belirsizlikler de sürüyor” diyerek açık kapı bıraktı. Almanya İktisat Bakanlığı’nın geçtiğimiz haftaki açıklaması da bu istikametteydi: “Üretim üzerinde şu ana kadar gözle görülür tek tesir teslimat müddetlerinin birkaç kere uzaması oldu.”

Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı, global nakliye ticaretinin yüzde 15’inin gerçekleştiği bir bölge. Husi ataklarından sonra ortalarında dünyanın en büyük 5 konteyner nakliye firmasından 4’ünün bulunduğu 18 global şirket, Kızıldeniz seyirlerini ya durdurdu ya da rotalarını 6 bin 400 kilometre ekstra yol ve 14 gün ekstra seyahati göze alarak Ümit Burnu’na çevirdi. Teslimatlar gecikti, navlun fiyatları katladı…

Ekonomistler de sonunda Avrupalı tüketicileri vurabilecek bir domino tesiri konusunda uyarmaya başladı. Onlardan biri de Osama Rizvi: “Avrupa ve insanları daha yüksek güç maliyetleri, gecikmiş sevkiyatlar ve daha yüksek ve daha uzun periyodik faiz oranlarıyla sonuçlanan enflasyonun geri dönüşüyle karşı karşıya kalmayı bekleyebilirler.”

Tesla, Volvo ve Suzuki AB’de üretimi askıya aldı

Kızıldeniz akınlarından kaynaklanan tedarik zinciri sıkıntıları üç otomotiv şirketini vurdu. Tesla, Volvo ve Suzuki, Avrupa fabrikalarındaki üretimi askıya alacaklarını açıkladı. Amerikalı çokuluslu Tesla geçen hafta, kesim sorunu nedeniyle Berlin merkezli Gigafactory’deki araba üretiminin birçoklarını duraklatacağını söyledi.

Çoğunluğu Çin’e ilişkin olan İsveçli çok uluslu Volvo da teslimatlardaki gecikmeler nedeniyle Belçika’nın Gent kentindeki fabrikasında üretimi askıya aldı.Suzuki Motor, operasyonlarının askıya alındığını açıklayan son şirket oldu.Şirket, Macaristan’daki fabrikasında üretimi 7 gün müddetle durdurdu.

Birol: Petrol fiyatlarında değişiklik beklemiyorum

Kızıldeniz akınlarıyla ilgili en merak edilen bahislerden biri de petrol fiyatları üzerindeki etkisiydi…ABD’li petrol şirketi Chevron’un CEO’su Mike Wirth geçtiğimiz hafta Davos’ta yaptığı konuşmada “Petrol fiyatları yükselebilir” derken; Milletlerarası Güç Ajansı İcra Yöneticisi Fatih Birol’dan ters açıklama geldi: “Arzlar sağlam ve talep artışı yavaşlıyor.

Petrol fiyatlarında büyük bir değişiklik beklemiyorum zira piyasaya bol ölçüde petrol geliyor.” Oilprice.com da “Kızıldeniz akınları petrol piyasasını neden etkilemiyor?” başlıklı bir tahlil yayınladı: “Saldırıların petrol fiyatları üzerinde neredeyse hiçbir tesiri olmadı.

Petrol piyasası son iki yılda parçalandı; Rusya artık temel olarak Çin ve Hindistan’a petrol tedarik ederken, Avrupa’da Rusya’nın yerini Ortadoğu ve ABD aldı. Süveyş Kanalı üzerinden güneye giden Rus petrol akışı, 2020’de günde yaklaşık 700 bin varilden 2023’ün birinci yarısında 3.6 milyon varile yükseldi. Süveyş Kanalı yoluyla kuzeye giden Ortadoğu petrol akışı ise günde 2 milyondan 3.5 milyon varile yükseldi.

Toplamda petrol tankerleri, 2021’de günde 5.1 milyon varil iken, 2023’ün birinci yarısında Kızıldeniz’de günde yaklaşık 9.2 milyon varil taşıyordu. Bu, çok daha fazla ‘petrol mili’ manasına geliyor, lakin fiyatta çok az hareket var.Brent petrolünün referans göstergesi Kasım ayı başında varil başına 81.63 dolardı lakin son iki ayın birçoklarında 80 doların altında seyrediyordu.”

“1979 İran İhtilali, petrol fiyatlarının 1979’da 150 dolara fırlamasına neden oldu. Irak’ın 1990’da Kuveyt’i işgal etmesiyle birkaç ay süren çok kısa bir yükseliş yaşandı, fakat 2001’deki 11 Eylül akınlarına yahut 2019’da Hürmüz Boğazı’nda gemilere yönelik taarruzlara hiçbir reaksiyon gelmedi.

Petrol fiyatı, Rusya’nın 2022’de Ukrayna’yı işgaline reaksiyon gösterdi ve martta kısa müddetliğine varil başına 129 dolara ulaştı, lakin geçen yıl ağustos prestijiyle tekrar 100 doların altına geriledi ve o vakitten bu yana ortalama 83 doları civarında seyrediyor.”

“Küresel iktisat de petrole daha az bağımlı hale geldi. Petrolün toplam güç arzındaki hissesi 1973’te yaklaşık yüzde 50’den şu anda yüzde 30’a düştü.1973’te dünya GSYİH’nın her bin doları karşılığında bir varil petrol tüketiyordu.2019 yılına gelindiğinde birebir üretim düzeyi (enflasyona nazaran düzeltilmiş) için sırf 0.4 varil tüketiyordu.

Deniz nakliyatına yönelik roket taarruzlarının piyasa üzerinde şimdilik tesiri yok denecek kadar az.Gazze çatışması İran’ın da dahil olduğu ve Basra Körfezi’ni tehdit eden bölgesel bir savaşa dönüşürse, hükümetler petrol fiyatlarının varil başına 60 dolardan üç katına çıkmasına neden olan 1973 Yom Kippur Savaşı krizini yönetme yaklaşımlarını yine gözden geçirmek zorunda kalabilir.”

Kaynak: Dunya.com