KKM’den çıkış planı için birinci adım atıldı

Birol BOZKURT

20 Aralık 2021 yılında dolarizasyonu azaltmak ve kur ataklarını önlemek için başlatılan Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) hesaplarından kademeli olarak vazgeçilmesine yönelik birinci adım atıldı.

Merkez Bankası yayınladığı düzenlemeyle KKM hesaplarını küçültme stratejisinde birinci düzenlemesini hayata geçirdi. Başladığı günden bu yana KKM uygulaması büyük bir ilgi gördü. KKM’nin toplam büyüklüğü 11 Ağustos haftası prestijiyle 75,3 milyar TL artışla 3,35 trilyon TL olarak kaydedildi. Dolar cinsinden bakıldığında ise toplam büyüklük 124,3 milyar dolar oldu.

KKM’nin bütçeye yükü de tartışma konusu olmuştu. Kur artışlarının faiz oranını aşmadığı Kasım 2022 ve Mart 2023’te kur farkı ödenmezken, öbür aylarda daima kur fark ödendi.

En yüklü kur farkı ödemesi ise uygulamanın 17’nci ayı olan 34,5 milyar lira ile bu yılın temmuzunda yapıldı. KKM için uygulamanın başından bu yana yapılan toplam kur farkı ödemesi ise temmuz sonu prestijiyle 152 milyar lira oldu. Bu sayının yıl sonunda 300 milyar TL’yi bulabileceği konuşuluyor.

TL mevduat faizlerinde artış bekleniyor

Merkez Bankası’nın son yaptığı düzenleme ile Döviz Tevdiat Hesabı (DTH) müşterilerinin oluşturduğu döviz dönüşümlü hesapların kademeli olarak azaltılmasını sağlamak gayesiyle yenileme ve TL’ye geçiş hedeflenirken, KKM’den TL mevduata geçişin artırılması hedefleniyor.

Böylece bankaların TL mevduatının toplam mevduattaki hissesi artacak. Bankalara verilen yenileme gayeleri ve TL mevduata geçiş maksatlarının TL mevduat faizlerinde yükselişe yol açması bekleniyor. Ekonomistler ise birinci etapta DTH’larda bir yükseliş beklerken, KKM’den çıkan paranın kıymetli bir kısmının da borsaya gideceği kaydediliyor.

DTH’lara ödenen mecburî karşılıklar artırıldı

Merkez Bankası’nın Menkul Değer Tesisi Hakkında Bildirimde Değişiklik Yapılmasına Dair Bildirimi, Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna nazaran döviz mevduatına uygulanan zarurî karşılık oranları artırıldı. Vadesiz, ihbarlı ve 1 aya kadar vadeli döviz hesapları için mecburî karşılık oranı yüzde 29 oldu. 3 ay, 6 ay ve 1 yıla kadar vadeli döviz hesabı zarurî karşılık oranı yüzde 25 oldu. 1 yıl ve daha uzun vadeli döviz hesabı zarurî karşılık oranı ise yüzde 19 oldu. Bu mevzudaki kriterleri tutturamayan bankalar ek menkul değer tesisine mecbur olacak.

“TL mevduatlara geçişin artması hedeflendi”

Merkez Bankası’ndan yapılan açıklamada, Para Siyaseti Konseyi’nin 20 Temmuz 2023 tarihli kararında makro finansal istikrarı güçlendirecek ve piyasa düzeneklerinin fonksiyonelliğini artıracak sadeleşme sürecinin kademeli olarak devam edeceğinin tabir edildiği hatırlatıldı.

Açıklamada şöyle denildi: “Sadeleşme süreci kapsamında yabancı para mevduattan kur muhafazalı mevduata dönüşüm amacı uygulamasına ve TL hissesine nazaran menkul değer tesis ve mecburî karşılık uygulamasına son verilmiştir. Yapılan düzenlemelerle Türk Lirası mevduatlar artarken, kur muhafazalı hesaplardan Türk Lirası mevduata geçiş sağlanarak kur muhafazalı mevduatın azaltılması gözetilmektedir. Böylelikle, Türk Lirası vadeli mevduat desteklenerek makro finansal istikrarın güçlendirilmesine katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Bu kapsamda, Merkez Bankasınca kur muhafaza takviyesi sağlanan hesaplardan Türk Lirası hesaplara geçiş ve kur muhafazalı hesapların belirli oranda yenilenmesinin hedeflenmesine, Kur muhafazası bulunmayan Türk Lirası hissesi düzeyinde artış gayesine geçilmesine, karar verilmiştir. Sadeleşme süreci ve kur muhafazalı mevduatın Türk lirası mevduata geçişine ait adımlar Para Siyaseti Şurası’nın ilan ettiği unsurlar doğrultusunda devam edecektir.”

“Liralaşma stratejisinin sonuna gelindi”

KKM’’deki bu yeni düzenlemenin Merkez Bankası’nın liralaşma stratejisinin sonuna gelindiğinin bir göstergesi olduğunu söyleyen İktisatçı Prof. Dr. Sinan Alçın, “KKM’deki hazine garantisinin bütçe açığında önemli bir sebebe dönüşmüş olması yeniden geçtiğimiz ay Hazine’den Merkez Bankası’na bu yükümlülüğün geçirilmiş olması Merkez Bankası açısından yeni bir zorluk ortaya çıkarmış oldu.

KKM karşılığı ödemelerin yüklü olarak emisyonla karşılanması mecburiliği. Merkez Bankası esasen 2021 Ekim ayından bu yana uygulanan siyasetlerle emisyon hacminin çok önemli ölçüde artırmış durumda. Bu da mevcut durumda enflasyonun temel nedeni diyebiliriz. Münasebetiyle kur geçişkgnliğinden kaynaklanan enflasyon tesirini gidermek ismine yönelinmiş olan KKM’nin bizatihi kendisinin döviz tevdiat hesabına dönüşmüş olması.

Piyasadan kaçan bir paranın ve daima olarak genişleme yaratacak olması buradan bir geriye dönüşün öbür bir ismiyle olağanlaşma ismi verilen adımların da bir devamı olarak TL mevduata dönüşün teşvik edildiğini görüyoruz. Önümüzdeki süreçte bu uygulamanın piyasada öncelikli yansımasının DTH’larda bir artış olacağını öte yandan da bir kısım KKM’den çıkan mevduatın borsaya yöneleceğini bize gösteriyor. Burada TL mevduatlarda artış eğilimi üçüncü sırada gelir. Bu liralaşma stratejisinden dönüşün muazzam bir yük ile karşılaştığımız bir tablo karşımıza çıkmış oldu” diye konuştu.

“TL mevduat faizlerinde süratli artış görebiliriz”

Merkez Bankası’nın bu düzenlemeyle TL mevduat faizlerini yükselterek iç talebi sonlandırmayı amaçladığını söyleyen Gedik Yatırım Başekonomisti Serkan Gönençler, “TCMB’nin önümüzdeki günlerde ek olarak TL mevduatlarda (düz mevduat ve/veya KKM) ek ZK artış kararlarına da imza atabileceğini düşünüyoruz.

Buna nazaran, siyaset faizindeki hudutlu artışlara karşılık, önümüzdeki süreçte düz TL mevduat faizlerinde daha yüksek oranlı artışlar görebileceğimizi düşünüyoruz. Potansiyel yükselişlere rağmen, TL mevduat faizlerinin beklenen enflasyonun epey altında kalmaya devam etmesini bekliyoruz, ki bu da dövize ek talep yaratabilir. TCMB’nin döviz yükümlülükler için ZK artışı getiren kararı da bu çerçevede değerlendirilebilir” dedi.

“Düzenlemenin borsaya birinci tesiri olumsuz olabilir”

Perşembe günü gelecek olan Merkez Bankası PPK kararı öncesi değerli bir değişiklik yapıldığına dikkat çeken Ekonomist Serdar Pazı, “KKM çıkışına yönelik birinci adım denebilir, burada mevduat ve kredi faiz oranları besbelli biçimde artacaktır. Natürel evvelce olduğu üzere kaça kadar yükselmesine müsaade verilecek bu bir soru işareti.

Zira enflasyon beklentilerini karşılayacak bir oran yüzde 60 ve üzerine çıkması manasına geliyor. Bunun altında bir faiz oranında KKM dönüşlerinde istenen değişiklik sıkıntı görünüyor. Borsa İstanbul için karar birinci planda olumsuz bir tesir yapabilir. Zira alternatif getiri olan TL mevduat faizleri yükselişe geçecek” sözlerini kullandı.

Türk Lirası mevduatlar 7,4 trilyon TL’ye yükseldi

Merkez Bankası’nın datalarına nazaran, bankacılık dalındaki toplam mevduat, 11 Ağustos ile biten haftada 273 milyar 593 milyon 480 bin lira artarak 13 trilyon 266 milyar 605 milyon 11 bin liraya yükseldi. Tıpkı periyotta bankalardaki TL cinsi mevduat yüzde 2,7 artışla 7 trilyon 374 milyar 419 milyon 177 bin lira, yabancı para (YP) cinsinden mevduat da yüzde 1,1 yükselerek 5 trilyon 276 milyar 970 milyon 901 bin lira oldu.

Bankalarda bulunan toplam YP mevduatı, geçen hafta 206 milyar 509 milyon dolar seviyesinde gerçekleşirken, bu fiyatın 172,2 milyar doları yurt içinde yerleşik bireylerin hesaplarında toplandı. Yurt içi yerleşiklerin toplam YP mevduatındaki değişime bakıldığında, parite tesirinden arındırılmış datalarla 11 Ağustos prestijiyle 2 milyar 165 milyon dolarlık artış görüldü.

TL mevduat faizleri iki aydır düşüyor

TL mevduat faiz oranları, 30 Haziran’dan itibaren düşmeye başladı. Merkez Bankası’nın datalarına nazaran, 1-3 ay vadeli TL mevduat faizleri 23 Haziran haftasında son 20 yılın tepesine ulaşarak % 41,98 ile tepe yaptı. 23 Haziran prestijiyle başlayan düşüş trendi nedeniyle mevduat faizleri ağustosta yüzde 27,77 düzeyine düştü.

Merkez Bankası’nın attığı adımlar

-Haziran ayı başında bankacılık dalında mevduat faizleri %48’in üstüne çıkarken siyaset faizi %8,5 düzeyindeydi. Münasebetiyle kredi faizi çok düşüktü ve negatif marjdan ötürü bankacılar kredi sistemini durdurmuştu.

– TCMB’nin sadeleşme süreci kapsamındaki düzenlemeleriyle mevduattaki sıkışma ve fiyat bozulması düzeltildi. Birebir anda siyaset faizi de arttı ve bankacılık kesimi kredi sisteminin tekrar sağlıklı işlediği bir faaliyet yerine oturdu.

-Aynı vakitte ihracatçılara reeskont kanalı tekrar açıldı ve reeskont limiti birinci kademe olarak beş katına çıkartıldı.

-Türkiye’ye yabancı yatırımcı ilgisinin artması ve ülke risk priminin yüksek oranda gerilemesini sağlayan siyaset değişikliklerinin akabinde artan rezervlerin sağladığı alan sayesinde KKM stratejisi devreye alındı.

Kaynak: Dunya.com