Sıkıntı bir yıl geçiren inşaat 2024’e temkinli bakıyor

Nurdoğan A. ERGÜN – Hamide HANGÜL – Mehmet H. GÜLEL – Başak Parıltı GÖKÇAM

Yakın coğrafyada yaşanan savaşlar, zelzele felaketi, yükselen faizler, krediye erişim zorluğu ve artan maliyetler karşısında inşaat bölümü, güç bir yıl geçirdi. Bilhassa temel girdi maliyetlerinde son bir yılda yüzde 335 seviyesindeki artışlar hem konut üretimi, hem de konut fiyatlarının artmasına neden oldu. Bu zorluklara bir de işçi açığı eklendi. Bölümde yaşanan yetişmiş işçi eksikliği, sarsıntıyla birlikte 2023 yılında düzgünce derinleşti. Vinç operatöründen sıvacıya, kalıpçıdan inşaat ustasına kadar yetişmiş eleman bulmanın güçleşmesi, şantiyelerin kimi vakit yavaşlamasına neden oldu.

Aylıkta yüzde 68,5’lik düşük

Öte yandan finansman ayağında yaşanan zorluklar da bölümü etkiledi. Kamu bankalarında konut kredileri 300 bin TL ile sonlandırılırken, faiz artırımlarıyla konut kredisi faizleri yüzde 40’ı aştı. Tekrar son üç yılın en yüksek düzeyine çıkan konut fiyatları ve kiraları düşürmek ve de birinci sefer mesken sahibi olmak isteyenlere öncelik tanımak için Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) kararıyla, ikinci konutunu alacaklara kredi imkanları yüzde 75 daraltıldı. Kelam konusu kısıtlama, birinci konutunu alacaklara ise uygulanmadı Bir yanda bir türlü durulmayan maliyetler, fahiş fiyat artışları ve finansman kasveti, konut kredilerine erişimi zorlaştırdı.

Bu da satışlarda tesirini gösterdi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran, 2023 yılı Ocak-Kasım devrinde konut satışları yüzde 14,9 azalışla 1 milyon 87 bin 349 adete geriledi. İpotekli satışlar da yüzde 33,6 düşüş gösterdi. Aylıkta yüzde 68,5 düşüşle adeta sert geriledi. İnşaatın, yaklaşık 250 alt bölümü beslediğine işaret eden bölüm temsilcileri, 2024 yılında satışların canlanması için girdi maliyetlerinin durulması ve krediye erişimin kolaylaştırılmasına istiyor.

“2024’te yurtdışındaki işlere daha çok odaklanacağız”

Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Lideri Erdal Eren, müteahhitlik dalının yurt içinde “ekonominin lokomotifi”, yurt dışında ise “dünyayı inşa eden” olma vazifesini 2023 yılında da sürdürdüğünü söyledi. Eren, “Türk müteahhitler olarak 2023 yılında, yurt dışı müteahhitlik hizmetlerimiz kapsamında 20 milyar dolarlık yeni proje üstlenme amacımız bulunmaktaydı.

Yılı amaçlarımızın üstünde 27,4 milyar dolarla kapattık. Yurt içinde ise kesimimizin ulusal gelirdeki hissesi açıklanan birinci dokuz aylık sayılara nazaran yüzde 6‘lar düzeyinde gerçekleşti. Salgın, iktisat ve savaş üçgeninde sıkıntı bir süreçten geçen inşaat kesiminin son yıllarda yaşadığı en büyük sorun kuşkusuz temel girdi maliyetlerinde yaşanan ve yüzde 335 seviyesine varan artışlar oldu. Öte yandan kesimimizde yaşanmakta olan orta eleman sorunu sarsıntı ile birlikte güzelce derinleşmiş, yalnızca yurt içinde değil yurt dışında bulunan şantiyeler için de istihdam edilecek usta ve operatör bulunamaz hale gelmiştir.

Cumhurbaşkanlığı’nın, 2024-2026 devrine ait yatırım programı hazırlıkları ile ilgili Resmi Gazete’nin yinelenmiş sayısında yayımlanan genelgede; tasarruf önlemleri kapsamında mecburî haller dışında 2024 yılı yatırım programına yeni proje alınmayacağı belirtildi. Bu karar kamuya iş yapan müteahhitlerimizin 2024 yılında kamudan yeni proje alamayacağını gösteriyor. Bu nedenle 2024 yılının Türk müteahhitlerinin yurt dışındaki başarılı işlerine daha fazla ehemmiyet verdiği bir yıl olacağını öngörüyorum” dedi.

“Teşvik edici güncellemelerle barınma krizi aşılır”

Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Lideri Neşecan Cazibeli, 11 kenti etkileyen sarsıntı felaketi, Merkez Bankası’nın faiz siyaseti, savaşlar ve krediye erişim zorluğu nedeniyle gayrimenkul sanayisinin, 2023’te güç bir yıl geçirdiğini söyledi. TÜİK datalarına nazaran, konut satışlarının bu yıl ocak-kasım devrinde yüzde 14,9 azaldığına işaret eden Cazibeli, “2023 yılının 1,2 milyon bandında konut satışı ile kapanacağını öngörüyoruz” dedi.

Sektörde, maliyetlerdeki artışa da dikkat çeken Cazibeli, “TÜİK bilgilerine bakıldığında inşaat maliyet endeksi, 2023 yılı Ekim ayında, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 65,93, materyal endeksi yüzde 52, personellik endeksi yüzde 113,47 arttı. Kelam konusu maliyet artışları, yeni konut fiyatları başta olmak üzere tüm inşaat bölümündeki fiyatları üst çeken bir etmen oldu” diye konuştu. Dalın, mevcut badirelere karşın talepleri karşılamaya istekli ve hazır olduğuna işaret eden Neşecan Cazip, “Bu yıl devlet eliyle alınacak birtakım tedbirlerle, bölüm tekrar canlanır.

Çünkü baskılanmış, bekleyen bir arz kelam konusu. Dalın yaklaşık 100 milyar TL can suyuna muhtaçlığı olduğunu söyleyebiliriz. Devlet, bu imkânı yatırımcılara sunduğunda, en kıymetlisi arsa temininde, sürdürülebilir konut üretiminde kamu-özel bölüm iş birliklerinin, yeni modellerin önünü açtığında, erişilebilirliği desteklediğinde, ilgili mevzuatlarda kolaylaştırıcı ve teşvik edici güncellemeler yaptığında barınma da dahil tüm krizlerin önüne geçebiliriz. Yılın birinci yarısı seçim psikolojisinden ötürü bir sakinlik yaşanabileceğini, lakin seçim sonrası dalın tekrar canlılık kazanacağını düşünüyorum.” Cazip, 2024 yılında yeni konut modeline odaklanacaklarını da kelamlarına ekledi.

“Yatırımlar daha temkinli olacak”

Anadolu Yakası İnşaat Müteahhitleri Derneği (AYİDER) Lideri Hakan Şişik, 2023’ün, maliyet artışları, sarsıntı ve kentsel dönüşümün konuşulduğu bir yıl olduğunu söyledi. Şişik, şu değerlendirmelerde bulundu: “İnşaat maliyetleri metrekaresinde ortalama 30 bin TL bandında. Bugün 100 metrekarelik bir daire demek, 3 milyon TL’lik bir fiyat manasına geliyor. Enflasyonun bir nizama girmesi gerekiyor ki fiyatlar da yerini bulsun. Tekrar kredi fiyatlarının yüksek olması da konut alımını zorlaştırıyor.

Alt ve orta gelirli vatandaşları konut edindirebildiğimiz vakit konut sorunu çözülmüş olacak. Nitelikli eleman konusu bu yılın da gündem hususu. Konut satışlarında düşüşün devam etmesini bekliyoruz. Yatırımlar daha temkinli olacak.” Öbür taraftan geçen yıl, dönüşümün hızlanması için yeni kanunların devreye girdiğine işaret eden Şişik, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Yeni maddeyle 3’te 2 çoğunluğun aranmıyor olması çok kıymetli. Mülkiyet sahiplerinin yüzde 50+1 olunca kentsel dönüşüm çabucak başlayıp hiç durmayacak. Ayrıyeten rezerv alanlara kentsel dönüşümün transferi de değerli. Kentleşmesini yapmış yerlerdeki parsellerde artık rezerv alanı olabilecek. Bu kanunla birlikte kentsel dönüşümdeki tıkanıklığın önünün açılıp kentsel dönüşümün hızlanmasını bekliyoruz.”

“Konuta erişimin önü çılmalı”

KONUTDER Lideri Ramadan Kumova, enflasyonist piyasa şartlarının, en çok bölümde, konuta erişim ve kira fiyatlarındaki süratli yükselişle kendisini gösterdiğini söyledi. Üretici ve tüketici açısından 2023’ün güç bir yıl olduğuna işaret eden Kumova, “2023 yılının 1 milyon 180 bin bandında satışı ile kapanacağını öngörüyoruz” dedi. Türkiye’de mesken sahipliği oranının düştüğüne işaret eden Kumova, “2018 yılında 700 bin adet birinci el konut satılırken biz bu seneyi 350 bin civarında birinci el konutla kapatacağız.

Birinci elde yarı yarıya düşüş var” diye konuştu. Kesim açısından, 2024 yılında da arzda zahmet yaşanabileceğini işaret eden Kumova, “Satışlarımız 2023’te yaklaşık yüzde 20 geriledi ve 2024’ün 2023’ten daha temkinli olunması gereken bir yıl olduğunu düşünüyoruz. Satışın olmaması halinde bölüm yeni konut üretemez ve finansman yaratamaz. Bu da arzı geriye götürür. Dal oyuncularından birçoğu öz sermayesinin yanında konut üretimini sattığı yeni konutlar ile finanse etmektedir” halinde konuştu.

Ev sahipliği oranının kesinlikle artırılması gerektiğine vurgu yapan Kumova, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Konut gereksinimi olan beşerler için uygun konut kredisi şartları oluşturamadığımız sürece mesken sahiplik oranını artırmamız da kiralık konut krizini çözmemizde maalesef mümkün değil. Birinci konutunu alacaklara takviye olacak kampanyalara bölüm olarak dayanak olmanın yanı sıra ikinci ve üçüncü konutunu alacak olanların krediye erişiminin önünün açılmasını da önemsiyoruz. Zira yatırım gayeli alınan daireler kira arzına tahlil olacak, fiyatların süratli yükselişine istikrar getirecektir. Biz, tahlil tekliflerimizi ilgili Bakanlıklarla ve Bürokratlarla paylaşmaya, kesimimizin önünde mani teşkil eden meselelere tahlil teklifleri üretmeye, memleketler arası araştırma şirketleriyle çalışarak dataya dayalı aksiyon planları oluşturmaya bu yıl da devam edeceğiz.

Kaynak: Dunya.com