Yeşil güçte “kapasite kalmadı” mahzuru

Başak Parıltı GÖKÇAM

GENSED Lideri Tolga Murat Özdemir, “Kâğıt üstündeki yatırımcıya, yatırımı gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceği bilinmeden kapasite hakkı tanındı” dedi. GÜNEŞDER Lideri Serdar Ekiz de “Finansman sıkıntısından evvel var olan sonlu kapasite sorununun çözülmesi gerekiyor” biçiminde konuştu.

Yeşil güç üretmek isteyen şirketler, bilhassa güneş gücü yatırımında harekete geçtiklerinde bir türlü yol alamıyor.

Enerjide kendi kendine yetmek ve maliyetleri denetim altına almak gayesiyle güneş gücü yatırımı için harekete geçildiğinde şirketlere ‘kapasite bitti’ deniliyor. GÜNEŞDER Lideri Serdar Ekiz ‘çantacı’ meselesine işaret ederek, yatırımların çoğununu aracı şirketlerin aldığını, gerçek yatırımcılara kapasite kalmadığını söyledi.

GENSED (Güneş Gücü Sanayicileri ve Sanayisi Derneği) Lideri Tolga Murat Özdemir de kapasitenin ‘kağıt üzerinde’ kaldığını belirtti. Özdemir, yaşananları şöyle anlattı: “Sanayicilerimiz Hudutta Karbon Vergisi’ne takılmamak maksadıyla tükettikleri enerjiyi yeşil güçten üretme eforu içine girdiler. Buna yönelik mevzuatımız kâfi lakin güç santrali yatırımı sürecinde üç farklı badire meydana geldi.

Bunun birincisi depolamalı GES yahut RES yatırımlarının lisans dağıtımının yarışsız bir halde yapılması idi. 250 gigavatlık müracaatın yalnızca 25 gigavatı verildi. Yatırımcının, yatırımı gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceği bilinmeden listede ön lisans alma hakkı tanındı ve tanınan hak depolamalı santrale verildi.

“EPDK önceliğini yeterli belirleyemedi”

Yatırımcıya kapasite verilmiş olsa da depolamalı santrallerin üretiminin bir müddet devam edeceğinden ortada dağıtılacak kapasite kalmadığının altını çizen GENSED Lideri Özdemir, “Burada EPDK’nın (Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu) öncelik belirleyip, olağan santrallere yatırım için kapasite dağıtımı yapması gerekiyordu ama EPDK önceliğini güzel belirleyemedi. Zira kapasiteyi, depolamalı GES ve RES’lere verdi. Bunların tamamlanması esasen 3-4 yılı alacak.

Bu ortada sanayiciye de dağıtılacak kapasite kalmadı. TEİAŞ’a (Türkiye Elektrik İletim A.Ş.) gidip sorulduğunda da ‘Ben aslında verdim’ diyerek, planlamayı yapana yönlendiriyor” diye konuştu. GES yatırımında yaşanan başka bir sorunun temmuz ayının ortasından eylül ayının sonuna kadar bütün lisanssız yatırımcı müracaatlarının durdurulmasından kaynaklandığını belirten Tolga Murat Özdemir, “Bunun nedeni de elektronik ortama geçiş ve şeffaflık olarak söz ediliyor.

Çünkü kapasite sorunu içerde probleme neden oluyor ve kapasitelerin online olarak elektronik ortamda görüntülenerek, anons edilmesi kararlaştırılıyor. Bu sürece geçiş için de 2 aylık bir hazırlık periyodu talep edildi ve müracaatlar eylül ayının sonuna kadar kapatıldı” dedi.

İmar ve ruhsat işleri tek elden yürütülmeli

Üçüncü sorunun ise proje gelişim etabında yaşandığına vurgu yapan Özdemir şöyle devam etti: “Eskiden davet mektubu alındıktan sonra, proje çizilirdi. İmar düzenlemesi bir yerden yapılır, öbür taraftan da süratlice onay alırdı. Böylelikle biz projeyi ortalama 5-6 ay içinde tamamlardık fakat artık Etraf, Şehircilik ve İklimlendirme Bakanlığı, imar düzenlemesi olmadan projenin onayına müsaade verilmemesini sağlayacak bir tedbir aldı.

Teknik olarak yanlışsız olan bir karar olsa da Hudutta Karbon Vergisi süreci öncesinde süratimizi kesti. Biz de diyoruz ki imar ve ruhsat işleri tek elden yürütülmeli. Sanayicimizde para olmasa da iştah var, farklı kredi imkanları ile yatırımı başlatma uğraşı içinde. Bunda hem güç fiyatlarında yeni artırım beklentisi hem de 2025’te başlaması planlanan Sonda Karbon Vergisi yatıyor.”

Sanayi dalının Hudutta Karbon Vergisi düzenlemesine hazır olmadığının altını çizen Tolga Murat Özdemir, “Çok kaygı var. Öncelik biliyorsunuz demir-çelik, çimento, alüminyum ve elektrik. Elektrik biraz dışarda tutulabilir zira bizim AB’den elektrik ihracatımız yok denecek kadar az. Öteki bölümler ise geliştirme sürecinde kapasite almaya çalıştı.

Bazıları aldı lakin kâfi değil. Ben, emisyonların Avrupa Birliği’nin istediği yerlere çekecek kadar yatırım yapma planı olduğunu düşünmüyorum. Zira çok açıkları var. Bu dalların hepsi çok fazla elektrik tüketiyor lakin yaptıkları yatırımlar kâfi değil. Daha çok yatırım yapmaları gerekirdi. Yalnızca güneş de değil, rüzgârla bir arada. Artık vakit da kalmadı.

Zaten bir projenin gerçekleşmesi için 1 yılı aşkın bir müddete gereksinim var. Elde kalan mühlet toplamda 1.5 yıl. Bu nedenle müddetlerin kısaltılması ve sürecin hızlandırılması koşul oldu. 11 milyar dolarlık fatura var önümüzde. Bu ölçü, gerekli atılımları yapamazsak Hudutta Karbon Vergisi’nin Avrupa’daki ithalatçının bizim ismimize ödeyeceği fiyat.”

Kapasite, gerçek gereksinim sahiplerine tahsis edilmeli

Hususa ait değerlendirmede bulunan GÜNEŞDER (Güneş Gücü Yatırımcıları Derneği) Lideri Serdar Ekiz de, şirketlerin yatırım yapmasının önündeki en büyük pürüzün kapasite sorunu olduğunu vurgulayarak, “TEİAŞ ve dağıtım şirketleri, güneş gücü için hudutlu bir kapasite dağıtımı yapıyor ve bununla ilgili altyapıları da dağıtım şirketlerinin işletim alanlarında öteki sorunlar yaşıyorlar.

Ondan ötürü da hudutlu kapasite var. Bilhassa depolamalı güneş gücüne muazzam bir kapasite tahsis edildi. Depolamalı kapasiteye tahsis edilen ölçü da, lisanssız elektrik üreticisinin talep ettiği kapasiteden yemiş oldu” dedi. Mevcut sonlu kapasitenin, yatırımcının hak taleplerine karşı tahsis edilmediğini belirten GÜNEŞDER Lideri Serdar Ekiz, “Depolamayla ilgili olan kısmın sonda tutulup, depolama yapmaksızın kullanabilecek bir teknik kapasite varsa bunların gerçek gereksinim sahiplerine tahsis edilmesi lazım.

Evet faizlerin yüksek olması sebebiyle çok önemli bir finansman sorunu yaşıyoruz ancak kapasite sorunu çözülmedikten sonra finansman olsa da bir işe yaramıyor. Burada da misyon dağıtım şirketlerine düşüyor. Orada güzelleştirme yapılması lazım” diye konuştu.

“Enerji kesimine müspet ayrımcılık istiyoruz”

“Kapasite öne geçenin elinde kalıyor” diyen GENSED Lideri Tolga Murat Özdemir, “40 tane panel fabrikası kurulsa da firmalar kapasite, finansman ve geliştirme süreçlerindeki zorluklar nedeniyle santral yapamıyor, panel üretip satamıyor. Yani tüm bu problemler solar sanayisinin durmasına sebep oldu. Türkiye iktisadının düzelmesi için yapılan yavaşlatmalar ve sıkılaştırma siyasetinde, şayet enflasyonun düşürülmesi, endüstrinin önünün açılması, ihracatın düşmemesi isteniyorsa güç bölümüne müspet ayrımcılık görülmesi gerekiyor” dedi.

Kapasiteye uygun arazi bulunmalı

Yatırımcının karşılaştığı mahzurlara ait bilgi veren GÜYAD (Enerji Yatırımcıları Derneği) Lideri Cem Özkök ise “Kendi gücünü başka bir toprağa yapmak suretiyle üretmek isteyen yatırımcının karşılaştığı en büyük sorun bağlantı kapasitesi ve uygun araziyi birebir anda ve birebir yerde bulmak” değerlendirmesinde bulundu.

Gerçek yatırımcı görme talihi çok düşük

Çözüm için akıllı şebekelere geçilmesi, çizgilerde oluşan gerilmelere karşı sınır isteyen dağıtım şirketlerinin bu bahiste tahlil bulması, yatırım yapması gerektiğini belirten GÜNEŞDER Lideri Serdar Ekiz, “Yatırımın, altyapı alımlarında olması lazım. Biz dağıtım şirketlerinden bunları bekliyoruz. Şu an var olan yatırımcıların çoğunluğu çantacı diye tabir edilen, gerçek yatırımcı olmayan, kâğıt üzerindeki şirketler. Gerçek yatırımcı görme bahtımız çok düşük” dedi.

Kaynak: Dunya.com