Global sıcaklık artışı 2,9 dereceye çıkabilir

Birleşmiş Milletler Etraf Programı’nın (UNEP) bu yıl 14’üncüsü olan “Emisyon Açığı 2023: Kırılan Rekorlar – Sıcaklıklar yeni doruklara ulaştı lakin dünya hala emisyonları azaltmada başarısız” başlıklı raporu yayımlandı.

Rapor, bu yıl Birleşik Arap Emirlikleri’nin mesken sahipliğinde 30 Kasım-12 Aralık’ta düzenlenecek BM İklim Değişikliği Çerçeve Mukavelesi 28. Taraflar Konferansı (COP28) öncesi, global sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sonlandırmak için emisyonların gereken biçimde azaltılmadığını ortaya koydu.

Rapora nazaran, bu yıl ekimin başına kadar, 86 günde sıcaklıklar sanayi öncesi düzeylerin 1,5 derece üzerine çıktı. Eylül 2023, global sıcaklık ortalamasının sanayi öncesi düzeyin 1,8 derece üzerine çıktığı en sıcak ay oldu.

İnsan faaliyetlerinin oluşturduğu ve global ısınmaya yol açan sera gazı emisyonları, 2022’de evvelki yıla nazaran yüzde 1,2 artarak 57,4 gigaton karbondioksit muadili düzeyle rekor kırdı. G20 ülkelerindeki emisyonlar da 2022’de evvelki yıla nazaran yüzde 1,2 yükseldi.

Küresel sera gazı emisyonlarının ulaştığı bu düzey, 1990’daki 37,9 gigaton karbondioksit muadili düzeyine nazaran yüzde 51,5 arttı.

Emisyonlardaki artış suratı 2000’ler prestijiyle yavaşladı. Emisyonlar 2000’de 41,8 gigaton karbondioksit muadili ve 2010’da 51,6 karbondioksit muadili düzeye ulaştı.

Enerji bölümünün yol açtığı karbon emisyonları, sera gazları içindeki en büyük hissesi oluşturdu.

ABD ve Çin “emisyon liderleri” oldu

ABD, yüzde 19 ile emisyonlarda 1850-2021 tarihlerinde hissesi en yüksek ülkeler olarak dikkati çekti. ABD’yi yüzde 13 ile Çin izledi. ABD ve Çin haricindeki G20 ülkelerinin ve Avrupa Birliği’nin (AB) hissesi sırasıyla yüzde 25 ve yüzde 13 oldu.

Rusya’nın tarihî emisyonlarda yüzde 5, Hindistan’ın yüzde 4, en az gelişmiş ülkelerin yüzde 4 hisseye sahip oldu.

Mevcut emisyonlarda ise en yüksek hisse sahibi yüzde 30 ile Çin oldu, bu ülkeyi yüzde 11 ile ABD ve yüzde 7 ile Hindistan izledi.

ABD ve Çin haricindeki G20 ülkelerinin mevcut emisyonlarda yüzde 18, AB’nin yüzde 7, Rusya’nın yüzde 5 ve en az gelişmiş ülkelerin yüzde 3 hissesi bulunuyor.

1,5 derece gayesi için emisyonlarda yüzde 42 düşüş gerekli

Emisyonlardaki artış eğilimi ve yetersiz azaltım eforları nedeniyle, global sıcaklık artışının yüzyıl sonuna kadar sanayi öncesi düzeylerin 2,5 ila 2,9 derece üzerine çıkabileceği tarafında risk oluşturuyor.

Bu sıcaklık düzeyi, ülkelerin Paris Muahedesi kapsamında anlaştığı sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sonlandırma taahhüdünün epeyce üzerinde.

Küresel sıcaklık artışının 2 dereceyle sınırlanması için 2030’a kadar emisyonların 14 gigaton karbondioksit muadili (yüzde 28), 1,5 dereceyle sınırlanması için ise 22 gigaton karbondioksit muadili (yüzde 42) azaltılması gerekiyor.

Emisyonlardaki bu düşüşün sağlanmasıyla, sıcaklık artışı yüzde 66 ihtimalle kelam konusu düzeylerle sonlandırılabilir.

Ancak, ülkelerin mevcut ulusal katkı beyanlarındaki taahhütler emisyonların yalnızca 3 karbondioksit muadili gigaton düşürülmesini sağlıyor.

Tüm ulusal katkı beyanlarının ve uzun vadeli net sıfır emisyon taahhütlerinin uygulanması halinde sıcaklık artışının 2 dereceyle sonlandırılmasının mümkün olabileceği öngörülürken, net sıfır emisyon taahhütlerinin muteber bulunmaması ve hiçbir G20 ülkesinin bu taahhütlerle dengeli süratte emisyonlarını azaltmaması, sıcaklık artışına yönelik tasaları körüklüyor.

UNEP, tüm bu siyasetlerin tam olarak uygulandığı en optimist senaryoda bile sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sonlandırma ihtimalinin yüzde 14 olduğunu hesaplıyor.

Taahhütlerde ilerleme var lakin kâfi değil

Paris Muahedesi’nin imzalandığı 2015’te, 2030’a kadar emisyonların yüzde 16 artacağı öngörülürken, bugünkü öngörü artışın yüzde 3 olacağı tarafında. Taahhütler emisyonlardaki artış öngörüsünü aşağı çekse de sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sonlandırmak için gereken azaltım düzeylerine ulaşmıyor.

Bu nedenle, ülkelerin ulusal katkı beyanlarındaki emisyon azaltım amaçlarını güncellemelerine muhtaçlık duyuluyor.

Bu yıl birinci sefer COP28’de açıklanacak ve iklim değişikliğiyle uğraştaki ilerlemesini ortaya koyacak Global Durum Değerlendirmesinde ülkeler ulusal katkı beyanlarında sunmaları gereken taahhütlere ait bilgilendirilecek. Sıcaklık artışını 2 yahut 1,5 dereceyle sonlandırmak için daha savlı azaltım planlarının sunulması gerekiyor.

“Gezegenimiz 3 derecelik bir artışın çıkmaz sokağına sürükleniyor”

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, rapora ait yaptığı açıklamada, siyasetlerde değişiklik olmazsa 2030’da emisyonların sıcaklık artışını 1,5 derece limiti için gerekli düzeyden 22 gigaton karbondioksit muadili daha yüksek olacağını lisana getirdi.

Bu ölçünün ABD, Çin ve AB’nin mevcut yıllık emisyonlarının toplamına eşit olduğunu kaydeden Guterres, şu tabirleri kullandı:

“Rapor bize emisyonların düşmesi gerekirken, aslında rekor düzeye ulaştığını gösteriyor ve bu emisyonlar sıcaklık rekorlarına yol açıyor. Mevcut eğilimler, gezegenimizi 3 derecelik bir sıcaklık artışının çıkmaz sokağına gerçek sürüklüyor. UNEP’in raporu, emisyon açığının daha çok bir emisyon kanyonuna döndüğünü gösteriyor. Tutulmayan kelamlar, yıkılan hayatlar ve kırılan rekorlarla dolu bir kanyon. Tüm bunlar bir liderlik başarısızlığı, savunmasızlara ihanet ve kaçırılmış büyük bir fırsat.”

Guterres, “iklim krizinin zehirli kökü olan fosil yakıtlardan” kurtulmak gerektiğinin altını çizerek, sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sonlandırmanın adil ve eşit bir pak güç dönüşümüyle mümkün olabileceğini kaydetti.

Ülkelerin iklim planlarının finansman ve teknolojiyle desteklenmesi gerektiğini lisana getiren Guterres, “Liderlerin COP28’deki misyonu bunların gerçekleşmesini sağlamak. Başkanlar bunu daha fazla erteleyemez. Yolumuz tükendi. COP28 bizi dramatik iklim hareketleri için hazırlamalı ve bu artık başlamalı.” ikazında bulundu.

UNEP İcra Yöneticisi Inger Andersen de iklim değişikliğinin etkilemeyeceği hiçbir insan yahut iktisat olmadığını ve emisyonların, sıcaklıkların ve çok hava olaylarının rekor kırmasının durdurulması gerektiğini belirterek, “Bunun yerine emisyonları azaltmada, yeşil ve adil dönüşümü sağlamada ve iklim finansmanını artırmada rekorlar kırmalıyız.” sözünü kullandı.

Kaynak: Dunya.com