Doğalgazda yanlış yapıyoruz

Ferit PARLAK

Doğalgazın sıhhate, bütçeye, karbon ayak izine önemli maliyetler yüklediğine ve yükleyeceğine dikkat çeken iklimlendirme sanayicileri, doğalgaz ithaline ve donanımına harcanan paranın yalıtım ve ısı pompası üzere güç verimliliğini yükseltecek alanların geliştirilmesinde kullanılması zorunluluğumuza dikkat çekti.

İhracatçı endüstriciler, “AB ülkeleri insan sıhhati ve verimliliği için, yanı sıra karbon ayak izini sıfırlayıp, maliyetleri düşürmek hedefiyle doğalgazdan vazgeçiyor. Biz ise doğalgazı yaygınlaştırmak için uğraşıyoruz, yanlış yapıyoruz” görüşünde birleşti. İklimlendirme Sanayi İhracatçılar Birliği (İSİB) Lideri Mehmet Şanal ile İSİB Lider Yardımcısı ve TOBB İklimlendirme Meclisi Lideri Zeki Poyraz daldaki gelişmeleri anlatarak DÜNYA’nın sorularını yanıtladı.

Başkan Mehmet Şanal, kesimin bugün 7.5 milyar dolarlık ihracat sayısına ulaştıklarına değinerek, “İklimlendirme eserleri için dünya ülkeleri, geçtiğimiz ay itibariyle yıllık toplam 580 milyar dolarlık ithalat hacmine ulaştı. Bu sayı her geçen gün artıyor. Bizim aldığımız hissenin oranı ise yüzde 1.3’e çıktı. Yani yıllık ihracat sayımız 7.5 milyar doları buldu. 2028 yılı için bakanlık tarafından konulan 10.6 milyar dolarlık maksadı daha yakın vakitte yakalarız” dedi.

“Doğru hareket planı ve yol haritası koşul..”

İklimlendirme kesiminin kilogram başına ihracat sayısının 6.1 dolar düzeyinde olduğuna da vurgu yapan Şanal, “Katma pahalı eser üretimini ve verimliliği artırarak dünya ithalatından aldığımız hissesi yüzde 1.5’in üzerine çıkarmayı hedefliyoruz.

Isıtmada dünya pazarı genelinden 3.7, soğutma aygıtlarında 1.41, klimada yüzde 1, havalandırmada binde 8, tesisat materyallerinde yüzde 1, yalıtımda ise 1.35’lik hisse alıyoruz. Aldığımız hisse her yıl artış gösteriyor. Isıtmada hissemizin yüksek olmasının nedeni radyatör üretiminde önder, kombi yatırımında da uygun durumda olmamız. Çin’de Türk radyatörü bilhassa kaliteli olarak nitelendiriliyor ve daha yüksek fiyattan satılıyor” dedi.

Tehlikelere de dikkat çakan Şanal, “Bizim artık sıfır güçlü binaları konuşmamız lazım ve devletin de buna teşvik sistemleri geliştirmesi gerekiyor. Ülke olarak hareket planını oluşturursak yatırımları da çekebiliriz. Avrupa soğutucu gazların kotalarını oluşturmaya başladı. Biz şimdiden bunun handikapını yaşıyoruz. Yanlışsız bir aksiyon planı yapamazsak, mevzuat ve yol haritası belirlemezsek, sağlıklı bir biçimde ilerleyemeyiz” diye konuştu.

“Teknolojimize olan talep artıyor”

İklimlendirme Sanayi İhracatçılar Birliği İdare Konseyi Lider Yardımcısı ve TOBB İklimlendirme Meclisi Lideri Zeki Poyraz ise ihracatta kilogram başına ortalama fiyatın son 5 sene içerisinde 4.5 dolardan 6.1 dolara çıkışının nedenini özetleyerek, “Yükselişte hammadde fiyatlarındaki artışın da tesiri var lakin katma kıymetli eserlerin üretiminde, teknoloji kullanımında ve verimlilikteki artışın tesirinin çok daha yüksek olması, bizleri gururlandırıyor ve daha büyük gayeler koymamıza neden oluyor” açıklamasını yaptı.

“Yabancı yatırımcılar yan sanayimizi üst taşıyor”

Poyraz yabancı yatırımcının ilgisine ve yatırımlarda ki artışa da dikkat çekerek, “Yabancılar Türkiye’yi üs olarak görmeye başladı. Türkiye’de pazarı olmamasına karşın ısı pompası yatırımı yapan yabancı yatırımcılar var.

İklimlendirme dalı, çekim gücü olan bir dal, aslında mevcut yabancı yatırımcılardan da bunu görüyorsunuz. Bunun Türkiye’ye yararı çok. Onlardaki yeni teknoloji, yeni eser geliştirmeler, yeni disiplinler bizim yan endüstrimiz ve emsal iş yapan firmalarımızı da aşikâr bir düzeye çekiyor” dedi.

“Konutlarda yalıtım mecburiliği, cari açığa ve sıhhate ilaç olur…

Binalarda yalıtımın sağlanması cari açıktan sıhhate kadar tüm problemleri çözebilecek nitelikte bir husus. Karbon vergisinden ötürü Avrupa’da da öncelik veriliyor, ciddiye alınıyor. Bizde niçin bu türlü?

M.Şanal: Konutlarda, okullarda, hastanelerde yalıtımın artırılmasına yönelik siyasetler geliştirmemiz lazım. Isı pompası bir ısıtma, soğutma tipi lakin kıymetli olan bu ısıyı tutmak.

Isı muhtaçlığını, ısı yükünü azaltmak değerli olan. Yani aygıt günde 3 saat mi çalışacak, yarım saat mi çalışacak? Avrupalı iskan raporu için termal kamera kullanıyor ve “Camın şurasında, şu kadar ısı kaçağı var. Bunu giderdikten sonra iskan müsaadesi verebilirim” diyor.

Bizde de bu türlü bir mevzuat olmalı. İngiltere, “Kombilerde yüzde 20 hidrojen yakacaksın” diyor. Hidrojen ucuz olduğu için değil, gaza bağlılığı azaltmak ve hava kalitesini artırmak için. Şayet biz yapılarda güç verimliliğini sağlamazsak, iç hava kalitesini sağlamazsak, sıhhatsiz ortamlarda değerliye yaşamış oluyoruz.

Yalıtım standardı değişmeli…

Z.Poyraz: Gelişmiş ülkelerde duvarın dışında 15 santim yalıtım materyali uygulama zaruriliği var. Kuzey Avrupa ülkelerinde 25 santim. Çatıda 40 santim yalıtım uygulaması var. Bizde 5 santim yalıtım yapıldığı vakit, bir şey yaptım zannediliyor. Ekimin altısından beri Ankara’da kaloriferler yanıyor.

Almanya yalıtımlı binalar nedeniyle yakmıyor. Yeni binalarda 15 santim, 20 santim yalıtım yapılması zarurî olmalı. Evet, TSE’nin yalıtım standardı var ancak revize edilmesi lazım. Eski binaya, şayet bu söylediğimiz yalıtım yapılsın. 4 senede kendini amorti ediyor. Sıhhat masraflarındaki düşüş de farklı bir avantajı.

Avrupa doğalgazdan kaçarken, biz yaygınlaştırıyoruz. Yanlış yapıyoruz…

AB’nin karbon ayak izi faturasını azaltmak için doğalgazdan kaçtığını biliyoruz. Bizde durum nedir, tehlikenin farkında mıyız?

M.Şanal: Hem ısıtmayı hem soğutmayı hem de sıcak su muhtaçlığını tıpkı anda yapabilen aygıt olan ısı pompası kullanımı için Avrupa’da tüketicilere yüzde 55 ile 95 ortasında teşvik veriliyor. Zira iklimlendirme sistemlerini ısı pompasına çevirdiği vakit doğalgazdan ve fosil yakıtlardan uzaklaşıyor.

Karbon salınımını, emisyonlarını düşürmüş oluyor. Gerçek neden Rusya bağımlılığından kurtulmak değil yani. Zati bu dönüşümü savaştan evvel başlatmışlardı. Onlar hem gaza bağımlılıklarını azaltmaya çalışıyor hem de sıfır karbon amacına yürüyorlar. Biz de sıfır karbon trendine girmek zorundayız.

Z.Poyraz: Fabrikamda ölçüm yaptırdım. Karbon ayak izime doğalgazın yüzde 33’lük tesiri var. Yani her türlü tedbiri alsam, tüm eserlerimde sıfırlasam dahi, doğalgaz kullanımımdan ötürü ülke kotası etkilenecek ve ben ekstra karbon vergisi ödemek zorunda kalacağım. Yerli ve yabancı yatırımcı bakacak, “Maça bir sıfır mağlup başlayacağım. Neden Türkiye’yi tercih edeyim?” diyecek. Isı pompası üzere sistemlerin güç verimliliği yüksek ancak birinci yatırım maliyeti de yüksek.

Tüketicinin alım gücü de muhakkak. Münasebetiyle teşvik düzeneğini geliştirip, yatırımcıyı o alana zorlamaması lazım. Örneğin Göcek. Her belde üzere doğalgaz getirmeye uğraşıyor. Aslında ısınma muhtaçlığı senede bir ay, haydi olsun 2 ay. Ege Akdeniz bölgelerinde son 3-4 yılda birçok lokasyona doğalgaz taşımaya başlamamız acıdır.

Hatta ısı pompasını söküp, üstüne yeni maliyetlere katlanıp doğalgaz bağlatıyoruz. Gelişmişlerin aykırısı siyaset yani. İnsanların doğalgaz için defaten harcadığı para tahminen 35 yıllık elektrik parası. Doğal doğalgaz dağıtım şirketleri bunları da bir siyaset olarak uyguluyorlar. Maalesef yanlış bir yoldan gidiyoruz.

“Teknik elemandan vazgeçtik, nefes alsın yeter”

Ara eleman zahmeti büyüyor. Nasıl çözeceksiniz bu sorunu?

M.Şanal: Avrupa’da da önemli manada tekniker ve teknisyen ıstırabı yaşanıyor. Yanılgı ısı pompası pazarı büyüdüğü için montaj yapma noktasında dahi önemli düşünceler var.

Biz ise algı operasyonunu yönetemiyoruz. Bu nedenle yeni nesil üretimde çalışmak istemiyor. Emekçi algısını değiştirmemiz, personel prestijini yükseltmemiz gerekiyor. Yeni nesil ya kamuda çalışmak istiyor, yada kuaför, güvenlik elemanı, vale olmak istiyor. 100’ün üzerinde makine mühendisliği kısmı var.

Kars’ta da var Hakkari’de de var lakin gençlerin ilgisini yönlendiremezsen olmuyor. Bir başka şey Yıldız Teknik’te iklimlendirme kolu vardı, Ege’de de kuruldu. Herşey o okullar için âlâ giderken, YÖK, “Bu kolları kaldırdım” dedi. Artık onlarla uğraşıyoruz, tekrar kurulsun diye.

Z.Poyraz: Ben tıpkı vakitte TOBB İklimlendirme Meclisi Lideriyim. Meclis olarak meslek okullarında iklimlendirme kısımlarında olan öğrencilerin staj, burs ve laboratuvar gereksinimlerini karşılıyoruz. Bizim fabrikaya da staj için 10 öğrenci geldi. ‘İklimlendirme nedir?’ diye sordum çocuklara, bir tane cevap alamadım.

Meslek Lisesi açılır, sayısı da çoğaltılır lakin öğrenci ve aileler isteksizse, eğitimin niteliği de düşünceliyse, istediğin kadar meslek lisesi açsan da sorun çözülmüyor. Eski sanat okullarındaki ruh lazım. Şu anda TAİ’de kanat yapıyor, eski sanat okulları mezunları. Biz çocukları diploma peşinde koşturtuyoruz, mesleğin, sanatın değil. ‘Altın bileziğin olsun’ diyen yok.

Ben personel arıyorum, adam diyor ki, “Sen yetişmiş arıyorsun, onun için bulamıyorsun.” Ben nefes alan adam arıyorum. Fabrikanın kapısında 20 yıldır tabela asılı, “Vasıflı, vasıfsız eleman aranıyor” diye. Biri çürüdü, bir daha yaptırdık. Kim varsa gönderin diyorum, kefil falan da istemiyorum. Gönderin yetiştiririm ben.

“Seçilmiş 400 yabancı, 13 bin yabancı ziyaretine vesile oldu…”

Yıllarca hazırlık yaptıktan sonra, model alınacak, model alınması gereken bir fuar düzenlediniz. Farkı neydi başkalarından?

M.Şanal: Avustralya’dan Güney Amerika’da ki ülkelere kadar satın almacıları araştırdık, bulduk, irtibat kurduk. 69 ülkeden, nokta atışıyla, 600’e yakın alıcıyı fuara davet ettik. Bu davetlilerden 400’ün üzerinde iştirak gerçekleşti. Onların katıldığını gören, öbür binlerce satın almacı da fuarı merak edip geldi. Sonuçta 13 bin yabancı ziyaretçi sayısına ulaştık. Biz bir tohum atmak istedik. Maksadımıza ulaştık. Şimdiden 2 yıl sonranın hazırlıklarına başladık.

Z.Poyraz: Bu fuar bugüne kadar hiçbir ihracatçı birliğinin uygulamadığı bir projeydi. Bakanlıkla yürüttük. Davetlilerin yol ve konaklamalarını karşıladık. Avusturalya’dan Güney Amerika’sına, Peru’sundan Kolombiya’sına kadar gelmeyen ülke kalmadı. Konukların ve iştirakçilerin çok şad ayrılmaları ve önemli alımların olması projemizin ne kadar hakikat olduğunu gösterdi.

“Kısa vakitte fazla vermeye başlarız”

Sektörün dış ticarette dengeyi yakaladığını gördük. Hatta bir ay fazla da verdi. Ne oldu da, açık arttı?

M.Şanal: Bölümde ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 98’lere kadar çıktı. Lakin döviz fiyatı düşük kalınca, ithalata yönelim arttı. Şu anda ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 92 düzeyinde. Lakin şu anda en son eser tarafında fazla veriyoruz.

Tesisat gereçleri konusunda önemli ticaret açığı veriyoruz. Esasen 580 milyar dolarlık dünya ithalatının, 340 milyar dolarını tesisat gereçleri oluşturuyor. Pompa ve otomasyon materyalleri noktasında da üretim açığımız var. Her şeyi üretmek zorunda da değiliz ancak kısa vakitte artıya geçeceğimizden eminiz.

Z.Poyraz: Aslında iklimlendirme kesiminin eseri olup, GTİP nedeniyle iklimlendirme bölümü ihracatı olarak sayılmayan eserler de var. Örneğin menfezler, hava kanalları iklimlendirme kesiminin eserleri lakin farklı bölümün ihracatı olarak da belgelenebiliyor. Bu durum birtakım kesimlerde önemli sorun.

Örneğin masa, olağanda mobilya bölümünün eseri. Lakin ‘plastik masa’ kimya ihracatı, ‘alüminyum masa’ demir dışı metaller ihracatı, ‘demir masa’ demir çelik ihracatı, ‘mermer masa’ maden ihracatı olarak kaydediliyor. İhracatçı birlikleri kurulduğunda sistem hammadde üzerinden kurulmuş. Makine bölümünde de tıpkı ıstıraplar var. Bu mevzunun tüm detaylarıyla yine ele alınması ve karışıklığın giderilmesi gerekiyor.

“Yabancılar fabrika almak istiyor”

Sektör temsilcileri yabancı ilgisine dikkat çekiyor. Fabrikalarımız için önemli teklifler veriliyormuş yabancılar tarafından. Satın alamayınca da sıfırdan yatırım planlayanlar olmuş. Nedir duyumlarınız?

Z.Poyraz: Örneğin benim yabancı ortağım, daima, ‘satılan fabrika var mı?” diye soruyor. Almak istiyor. Örneğin mevcut yabancı yatırımcılardan biri neredeyse her gün yatırım yapıyor. Kapasite arttırıyor. Başkaları, sıfırdan geldi yeni çizgiler kuruyor. Bina, arsa alıyor. Bir başkasının yeri dar geliyor, yer arıyor. Oburu Türkiye’de pazarı olmamasına karşın ısı pompası yatırımı yapıyor.

İklimlendirme bölümü, yabancı sermeyenin ilgisini çeken bir kesim. Çekim gücü olan bir dal, zati mevcut yabancı yatırımcılardan da bunu görüyorsunuz. Bunun Türkiye’ye yararı çok. Onlardaki yeni teknoloji, yeni eser geliştirmeler, yeni disiplinler bizim yan endüstrimiz ve misal iş yapan firmalarımızı da muhakkak bir düzeye çekiyor.

M.Şanal: Yabancı yatırımcı Türkiye’de yatırım için istekli ve bu isteği daha da artacak. Bizim dala de farklı bir ilgi var. Fakat yerli yatırımcı da dalın geleceğini görüyor ve günlük düşünmüyor. Bizim de yurtdışında satın alma görüşmelerimiz artıyor.

Çin tehdit değil, hatta Türkiye’de yatırım arayışında…

Çin üretim ve ihracat stratejisi Türk ihracatçılar için tehdit midir?

M.Şanal: Çinli bir firma ısı pompası konusunda yatırım araştırmasına başlıyor. Çinli firmalar, milletlerarası firmaya dönüşmek, farklı ülkelerde de üretim yapmak zorunda. Üretimde yakın olma stratejisi Çin’i zorlayacak. Bu nedenle Çinli birçok firma Türkiye’de yatırım yapmak için kolları sıvamış durumda. Hatta ısı pompası bölümünde çok büyük bir Çinli firma, Türkiye’de yatırım için görüşmelere başladı. Bizim de görüştüğümüz birkaç Çinli firma var. Bir iki yıl içerisinde, paydaşlık yahut sıfırdan yatırım planlıyorlar.

Z.Poyraz: Çin bundan sonraki periyotta, geçmiş 20 senede olduğu tehditten daha büyük bir tehdit oluşturamaz Türkiye için. Bu her kesim için geçerli. Nedeni de Çin’de maliyetlerin çok yükselmesi. İkincisi Çin’in pazarlara çok uzak olması, yani süratli ulaşım sorunu. Öteki bir sorun ise politik tartışmalarla AB ülkelerini karşısına alması.. Ayrıyeten Çin artık çok değerli ve minimum fiyatı de Türkiye’den düşük değil. Yanı sıra Çin’de iç talep de yüksek, kendine de mal yetiştiremeyecek.

Kaynak: Dunya.com