Türkiye tarım ve balık üretiminde öncü ülke olacak

Emre ERGÜL

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ile Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO), önümüzdeki 10 yılda tarım emtiaları ile su eserleri dünyasını bekleyen riskler ve belirsizlikler ile bu dünyanın beklentilerini anlattığı merakla beklenen raporunu yayınladı. Milletlerarası emtia kuruluşları ve iki örgüte üye ülkelerden gelen gelen girdilerle hazırlanan “Tarım Görünüm 2023- 2032” isimli raporda, 24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Ukrayna Savaşı öne çıkıyor.

En büyük sıkıntı, başta tahıl olmak üzere tüm ziraî eserlerin üretim ve ulaştırma maliyetlerini etkilediğinden ötürü savaşın ne kadar süreceği tarım dünyasında en büyük soru işaretini oluşturuyor. OECD ve FAO da işte bu yüzden ziraî girdi fiyatlarında son 2 yılda yaşanan artışa dikkat çekiyor: “Bu artış, global besin güvenliğine ait kaygıları artırdı.” Rapora nazaran, 2023 yılında piyasaların yaşadığı en büyük tasa, artan gübre maliyetlerinin besin fiyatlarının artmasına neden olmasıyla ilgiliydi.

Ana minarel gübrelerin maliyetlerini başka üretim girdilerinden ayıran Aglink-Cosimo üretim randımanı modellemesine başvurarak, bir senaryo tahlil hazırlayan OECD ve FAO, gübre fiyatlarındaki her yüzde 1’lik artışa karşılık ziraî emtia fiyatlarının yüzde 0.2 oranında artacağı öngörüsünde bulunuyor. Senaryo, gübre ile ziraî emtia ortasındaki irtibata odaklansa da güç, tohum, personellik ve makine fiyatlarındaki dalgalanmaların da besin fiyatlarını etkileyeceğini hatırlatmada fayda var.

OECD-FAO, raporun özet kısmında Memleketler arası Para Fonu’nun (IMF) Ekim 2022’de yayınladığı “Dünya Ekonomik Görünümü” isimli raporuna dikkat çekiyor. “Gelecek 10 yıl içince beklenen ortalama ekonomik büyüme yüzde 2.7’den 2.6’ya düşüyor.

Çin’in nüfusu da 2022 prestijiyle azalacak. Güç fiyatlarının 2023’te düşeceği ve akabinde 2032’ye kadar yavaş bir artışa geçeceği varsayılmakta.” İşte bu noktada OECD ve FAO, Ukrayna Savaşı’na tekrar gönderme yapıyor ve savaşın mühleti kestirilemediği için bölgede orta vadeli planların yapıalamadığına işaret ediyor: “Savaş besin, güç ve girdi fiyatlarında belirsizlik yaratmaya devam ediyor.

Savaşın başlangıcında, tahıl ve gübre stokunun azalması global pazarlar için büyük bir telaş kaynağıydı. Bir yıl sonra, Karadeniz Tahıl Teşebbüsü’nün yürürlüğe girmesi ve akabinde genişletilmesi sayesinde tedarik sıkıntıları düzgünleşti. Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşı, ziraî emtia ticaretini, bilhassa de Ukrayna’nın ihracatını ve fiyatlarını etkiliyor.

Temmuz 2022’de kabul edilen Karadeniz Tahıl Teşebbüsü ve Avrupa Birliği-Ukrayna Dayanışma Yolları, global besin güvenliğini desteklemek için ticaretin yine kurulmasına yardımcı oldu. Temel iddialar, âlâ işleyen, şeffaf ve kurallara dayalı çok taraflı bir ticaret sisteminin kritik ehemmiyetinin altını çiziyor. İhracat yasakları fiyat belirsizliklerinin olumsuz tesirini ve fiyatları artırıyor.”

Raporun en enteresan kısmı ise ziraî emtiaların yıldızının önümüzdeki 10 yılda parlayacak olacağına dikkat çekmesi…“Küresel besin tüketimi, nüfus ve kişi başına düşen gelir artışında öngörülen yavaşlama nedeniyle önümüzdeki 10 yılda yüzde 1.3 oranında artacağı öngörülüyor” denilen raporun özet kısmı şöyle devam ediyor: “Tarımsal eserlerin ikinci en değerli kullanımı hayvan yemi ve giderek artan biçimde su eserleri yetiştiriciliğidir.

Düşük ve orta gelirli ülkelerde hayvancılık üretiminde beklenen süratli genişleme ve ağırlaşma, önümüzdeki 10 yılda yem talebinin süratle artmasına yol açacak. Buna karşılık, yüksek gelirli ülkelerde ve Çin de dahil olmak üzere kimi üst orta gelirli ülkelerde, hayvancılık üretimindeki daha düşük büyüme ve artan yemleme verimliliği, son 10 yıla kıyasla yem talebindeki büyümenin daha yavaş olmasına yol açacaktır.”

OECD, 14 Aralık 1960’da imzalanan Paris Anlaşması’na dayanılarak, 1961’de kurulmuş milletlerarası bir iktisat örgütüdür. Avrupa’nın Marshall Planı çerçevesinde yine inşaası için kurulan örgüt, aslında 1948 yılında kurulan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün (OECD) direkt mirasçısıdır. FAO da dünyada açlığı yok etmek ve beslenme koşullarını düzgünleştirmek emeliyle 1943’te kuruldu; 1946’da Birleşmiş Milletler’in uzmanlık kuruluşu haline geldi.

Türkiye’de hayvansal eserlerde ek üretim bekleniyor

OECD ve FAO, 10 yıllık kıymetlendirme raporu 11 kısımdan oluşuyor: “Piyasalar”, “Bölgeler”, “Hububat”, “Yağlı Tohum”, “Şeker”, “Et”, “Süt Ürünleri” ,“Balık”, “Biyoyakıtlar”,”Pamuk” ve “Diğer Eserler.” Bu 11 kısımda Türkiye’nin ismi en çok ikinci kısımda, “Bölgeler”de öne çıkıyor.

Avrupa ve Orta Asya’nın anlatıldığı kısımda, Türkiye’nin 2032’ye kadarki süreçte bilhassa tarım ve balık üretiminde önde olacağına dikkat çekiliyor. OECD ve FAO’nun ortak raporuna nazaran, 2020- 22 temel periyoduyla karşılaştırıldığında, tarım ve balık üretiminin net pahasının 2032 yılına kadar sadece yüzde 7 artması bekleniyor.

“Bu, geçmişte gözlemlenen oranın yarısından daha az. Bu, Orta Asya’da yüzde 22 ve Doğu Avrupa’da yüzde 11’lik bir genişleme manasına geliyor” denilen rapor şöyle devam ediyor: “Batı Avrupa’nın üretimi, mevcut düzeylere kıyasla 2032’de yüzde 2’den daha az bir artış gösterecektir.

Ukrayna’nın 2032 yılına kadar tarihi üretim kapasitesine ulaşacağı varsayılırken, toparlanma yavaş oluyor. Doğu Avrupa’daki üretim artışının sırasıyla yüzde 26 ve yüzde 9 ile Türkiye ve Rusya’nın öncülüğünde gerçekleşmesi bekleniyor.

Kazakistan, Orta Asya’daki büyümenin neredeyse üçte birini oluşturuyor. Rusya’da büyüme bitkisel bölüm tarafından desteklenirken, Türkiye ve Kazakistan’da hem bitkisel hem de hayvansal eserlerden kıymetli ölçüde ek üretim bekleniyor.”

Buğday üretiminde 3 ülke büyüyecek: Türkiye, Rusya, Kazakistan

Raporun en kıymetli kısımlarından birini de bitkisel üretim oluşturuyor. Tahıl ve yağlı tohumların üretiminde artış yaşanacağı ve bu artışın bilhassa Avrupa’nın doğusunda olacağına dikkat çekilen raporda üç ülke, Türkiye, Rusya ve Kazakistan, öne çıkıyor: “Özellikle Rusya’nın önümüzdeki 10 yılda mısır (Yüzde 24), buğday (Yüzde 14), soya fasulyesi (Yüzde 32) ve öteki yağlı tohumlarda (Yüzde 19) güçlü büyümeyi sürdürmesi bekleniyor.

Rusya’nın 2032 yılına kadar bölgedeki soya fasulyesi üretiminin yüzde 44’ünü, başka yağlı tohumların yüzde 28’ini ve buğdayın yüzde 29’unu karşılaması bekleniyor. Randıman artışlarının da yıllık yüzde 1’i aşması bekleniyor. Buğday ve mısır için bu oran, yağlı tohumlar için sırf yüzde 1’in çok az altındadır.”

“Rusya’nın yanısıra, Türkiye ve Kazakistan’da da 2032 yılına kadar sırasıyla yüzde 19 ve yüzde 29 oranında buğday üretiminde kayda bedel bir büyüme bekleniyor. Tarihi artışlara büyük katkı sağlayan Ukrayna’da, devam eden savaştan uzun müddet toparlanma, gelecekteki büyüme beklentilerini sınırlıyor.”

Kaynak: Dunya.com