Suat Taşpınar
Bir ülkede konut fiyatları üst üste iki yıl euro bazında yüzde 15 kadar artarken, boş konut stoğu 600 bin olabilir mi? Üstelik de o ülkenin nüfusu hepi topu 4 milyon bile değilken? Mantıklı gelmese de oluyor; Hırvatistan bunun örneği. “Konut fiyatlar çok şişti, bunun sonu nereye varacak? Üç vakte kadar bir çöküş ihtimali var mı sanki?” Merak etmeyin, bu soru yalnızca Türkiye’de değil, Avrupa’dan Asya’ya pek çok yerde soruluyor son periyotta.
Koronavirüs için yapılan hesapsız kitapsız mecburî harcamaların akabinde Rusya-Ukrayna Savaşı’nın getirdiği yaptırımlar ve yıkımla global iktisat de istikrarını yitirince, borçlanma ve karşılıksız para basma sarmalı içinde enflasyon “32 keskin dişli canavar” olarak herkesin canını yaktı, yakıyor.
2015-2020 ortasında Avrupa Birliği’nde yüzde 1 civarında olan yıllık enflasyon, 2022’de yüzde 8.8’i vurdu. 2023 başında yüzde 10 bile geçilmişti lakin yıl sonunda hakikat yine yüzde 3’ün altı görülmeye başlandı.
Kontrollü enflasyon sırasında mortgage faizleri oldukça makulken, yaklaşan fırtınanın farkında olanlar konut kredilerine yüklendi, elindeki paranın enflasyonda erimesinden korkan ve diğer alternatif yatırkm aracı bulamayanlar da Avrupa’da emlak dalına akın etti ve görülmemiş fiyat artışları eski kıtayı sardı.
Birkaç yıl evvel dairelerde metrekare fiyatının bin 500-2 bin euro ortasında dolandığı Zagreb’de, artık fiuyatlar 2 bin 500- 3 bin euro düzeyine çıktı. Ancak işte son birkaç aydır sakinlik Hırvatistan’da da başladı. Kıyılarda yazlıkçılara yüksek fiyatlarla satılan emlaklar da kapanan dönemle birlikte kış uyusuna yattı.
Ülkede fiyatlar tarihi zirvesini görmüşken, boş dairelerin sayısının da son 10 yıl içinde yüzde 43 artarak, 600 bine çıktı. Sadece Zagreb ve etrafında bu sayı 54 bin. Hırvatistan’da 2011’den 2021’e kadar daire sayısı yüzde 6.5 artarak 2.4 milyona yükselirken, dolu daire sayısı yüzde 4.2 azalmış. Uzmanlar bu artışı birkaç nedene bağlıyor: Daha güzel iş uğruna öteki AB ülkelerine göçenler, boş da olsa konutlarını tutuyor. Parası olanlar enflasyon periyodunda parasını “boş tutma pahasına” konuta yatırıyor.
Eski kıtada düşüşün sinyalleri yılbaşında resmen verilmeye başlanmıştı. Avrupa Birliği’nin istatistik ofisi Eurostat’ın son sayılarına nazaran, mesken fiyatları 2023 yılının ikinci çeyreğinde 2014’ten bu yana birinci sefer yıllık bazda düştü. Sonrasında bu düşüşün hızlandığı varsayım ediliyor. İkinci çeyrekte en keskin yıllık düşüş yüzde 9.9 ile Almanya’da yaşandı, yüzde 7.6 ile Danimarka ve yüzde 6.8 ile İsveç sıralandı. Kiralar ise, savaştan kaçan Ukraynalıların akınıyla yüksek kalmaya devam etti. Örneğin Estonya’da yüzde 200, Litvanya’da yüzde 160’dan fazla arttı. Sorun yalnızca Avrupa ile sınırlı değil. Enflasyonla beslenen global emlak kesiminde çanlar çalıyor. İsviçre bankası UBS tarafından yapılan son araştırmaya nazaran, dünyanın 25 büyük kentinde mesken fiyatlarına daha yakından bakıldığında “keskin bir düşüş” var.
Onarın verdiği isimle “Küresel Emlak Balonu Endeksi” gayrimenkul fiyatlarının ortalama yüzde 5 düştüğünü ve trendin muhtemelen devam edeceğini gösteriyor. Fakat “balon” riski yalnızca Zürih ve Tokyo için var.
UBS de konut piyasasındaki dengesizlikleri bilhassa Ukrayna Savaşı, COVID-19 salgını nedeniyle son iki yılda artan enflasyon ve faiz oranlarında küresel artışa bağlıyor.
Kaynak: Dunya.com